Veenendaal

leus nr. 67

VEEL VARKENS MAKEN

DE SPOELING DUN

Foto: Jan Breur

In zijn colleges heeft professor Kleinknecht het met enige regelmaat over het 'prisoners dillemma'. Een dillemma waarin mensen een scenario kiezen, dat niet optimaal is. Enkel omdat de ander geen betrouwbare partner is.

Het werkt als volgt:
Kees en Miep zijn gangsters, die worden opgepakt. In de verhoorkamer staan ze voor de keus: zwijgen of spreken. Ze weten van elkaar niet wat ze gaan doen. Voor Miep zijn er vier scenario's denkbaar:

1. Ze lapt Kees erbij; die zwijgt. Ze gaat vrijuit, Kees moet brommen.
2. Kees lapt haar erbij, terwijl ze zelf zwijgt. Kees gaat vrijuit, maar zij moet brommen.
3. Kees en Miep zwijgen als het graf, en gaan allebei vrijuit.
4. Kees en Miep lappen elkaar erbij, en moeten allebei brommen.

Aangezien ze er niet op durft te vertrouwen dat Kees zwijgt, zal zwijgen voor haar geen optie zijn. Lapt ze Kees erbij, en Kees zwijgt - dan is ze weg. Lappen ze elkaar erbij, dan zit ze in ieder geval niet alleen.
Kees zal in zijn geval eenzelfde afweging maken, met als resultaat dat ze allebei naar de gevangenis moeten.

In het dagelijkse leven zijn er allerlei prisoners dillemma's. Je wilt je kind met de fiets naar school brengen, maar neemt toch de auto. Omdat iedereen de auto neemt, en het te onveilig is voor de fiets. In een stadion moet je staan, omdat iedereen staat. Als je zit, zie je de wedstrijd niet...

Als men gewoon afsprak om de auto te laten staan, was het veilig genoeg om je kind met de fiets te brengen.
Als men gewoon afsprak om te gaan zitten in het stadion, hoefde niemand te gaan staan om de wedstrijd te zien.

Kortom: de wereld zou er mooier uitzien, als we gewoon goede afspraken zouden maken. Dan wisten we zeker dat het scenario dat voor iedereen het gunstigst is genomen wordt, en zijn we niet aangewezen op een minder scenario.

Ook met betrekking tot de koopzondag, zien we dat er zich een prisoners dillemma voordoet. Rhenen wil de koopzondag uitbreiden uit angst voor Wageningen en Amerongen. Veenendaal wil de koopzondag invoeren uit angst voor Ede. Wageningen wil Ede en Veenendaal weer een stap voor zijn...

Uit angst dat andere gemeenten er met de winst vandoor gaan, wordt de collectieve vrije dag steeds meer geslachtofferd. Maar... VEEL VARKENS MAKEN DE SPOELING DUN... de te behalen winst is beperkt tot wat de consument kan uitgeven. En de vraag is of de extra omzet uiteindelijk voldoende is om de extra variabele lasten van zo'n koopzondag eruit te halen.

De scenario's zijn als volgt:

1. NIEMAND HEEFT EEN KOOPZONDAG. Er wordt weliswaar geen winst gemaakt, maar de collectieve vrije dag blijft overal intact.
2. JIJ HEBT EEN KOOPZONDAG, ANDEREN NIET. Je collectieve vrije dag gaat eraan, maar je haalt in ieder geval de winst binnen.
3. ANDEREN HEBBEN EEN KOOPZONDAG, JIJ NIET. Je houdt je vrije dag overeind, maar de winst gaat naar de anderen.
4. IEDEREEN HEEFT EEN KOOPZONDAG. De collectieve vrije dag behoort tot het verleden, de winst moet zodanig verdeeld worden dat er niets meer van over blijft.

Voor Veenendaal zijn scenario's 1 en 2 al niet meer haalbaar. En scenario 4 is voor iedereen het ongunstigst: èn geen vrije dag, èn praktisch geen winst. Het lijkt echter wel het scenario waar we opaf stevenen.

Al met al zou het beter zijn, als gemeenten onderling afspraken zouden maken over koopzondagen. Of dat het per wet geregeld zou zijn.
Nu zijn gemeenten in een strijd verwikkeld. We eten immers allen uit dezelfde trog, en VELE VARKENS MAKEN DE SPOELING DUN...