Veenendaal

Na de overgave van Ferrier en Koppejan is Mark Rutte vlijtig te werk gegaan om zijn rechtse (laten we het noemen wat het is) kabinet personele invulling te geven. Het vinden van ministers en staatssecretarissen vlot beter dan het schrijven van een akkoord, en het is te verwachten dat de boel in enkele dagen rond is.

Zo goed voor de wind als bij rechts, gaat het op links bij lange na niet. Geen van de progressieve partijen is blij met het kabinet van CDA en VVD, gedoogd (of gedicteerd) door PVV, maar de SP is de enige bereid is om een echt alternatief voor rechts op tafel te leggen. Van de anderen kun je hoogstens een variatie op rechts verwachten.

De PvdA heeft, als grootste oppositiepartij een aantal belangrijke steken laten vallen. Sinds de jaren '90 lijkt dit een belangrijke partijtraditie.

Het was partijleider Wim Kok die de PvdA in 1995 ontdeed van haar ideologische veren. Hiermee brak hij met een rijke socialistische traditie van sociaal en progressief denken, ten gunste van een huwelijk met het neoliberalisme.
Zijn paarse kabinet was feitelijk al een vergaande affaire, maar dat de partij definitief zou kiezen voor aggressieve marktwerking maakte de weg terug naar het liefdevolle nest op links onmogelijk werd.

Ongepast bleef de partij desalniettemin pronken met gekaapte erfstukken uit de boedel van haar eerste, socialistische huwelijk. De jongerenorganisatie bleef zichzelf de 'Jonge Socialisten' noemen (hoewel het aantal socialisten in die club waarschijnlijk te verwaarlozen is). Het blad van het wetenschappelijk bureau van de PvdA, de Wiardi Beckman Stichting, heet nog altijd Socialisme en Democratie.

Sinds de breuk met het socialisme, heeft de PvdA zich vervreemd van haar achterban die soms gestaag, soms revolutionair zijn heil zocht in andere volksbewegingen: LPF, SP, PVV.

En zoals dat gaat met gebroken huwelijken, wordt er bij tijd en wijle terugverlangd naar de verlaten partner. De ineenstorting van het kapitalisme en het daarmee verweven neoliberalisme deed Kok's opvolger Wouter Bos begin 2010 tijdens de Den Uyllezing teruggrijpen naar de ideologische veren: "Wij moeten ons aan die dwangmatige logica ontrukken en betogen dat onze welvaart niet slechts bepaald wordt door wat ieder individu in zijn eigen portemonnee overhoudt maar minstens zozeer door wat we gezamenlijk investeren in onze gezamenlijke toekomst."

Cohen, Bos' opvolger, was blij met de wederkomst van de ideologische veren en deed er een schepje bovenop. Tot de verkiezingen...

Ten tijde van de verkiezingen gaf Cohen al aan dat hij even lief met de VVD als met de SP zou regeren. Zo'n uitspraak is te zien als een krachtige nies die alle wankele hervatte ideologische veren mijlenver weg doet waaien. Wie kiest voor hervatting van de sociale koers heeft toch een voorkeur voor een sociaal-georienteerde partij boven een hardvochtig liberale?

Daarna gleden Cohen en zijn PvdA verder af. De paarse coalitie mislukte in de onderhandelingen, de optie voor een middenkabinet werd nota bene door Cohen zelf afgeketst, en zo ontstond de minderheids- en gedoogconstructie van VVD, CDA en PVV.
Natuurlijk is Cohen beledigd als je hem de vroedvrouw of matchmaker van het rechtse kabinet noemt, maar hoe terecht is dat?

Cohen had en heeft altijd de sleutel in handen gehad voor een werkelijk alternatief. De Roemer-variant.
SP-leider Roemer heeft praktijkervaring in het overbruggen van grote verschillen en stelde een centrum-links kabinet voor; bestaande uit PvdA, CDA, SP en GroenLinks. Cohen wilde dit niet, en bedacht een constructie waarbij het succesvol het vuile werk liet opknappen door D66-leider Pechtold.

De 'Klink-crisis' in de formatie bood Cohen de mogelijkheid om alsnog de Roemer-variant op te pakken. In plaats van een vruchtbare, realistische koers, maakte hij een paar rare sprongen.
Meeschrijven met Rutte's proeve, of alsnog dat middenkabinet waar hij eerder zo fel tegen gekant was...

Ondertussen lekte ook nog eens de koddige oppositiestrategie van de PvdA uit. Ferme inhoudelijke oppositie door consequent te spreken over het kabinet Wilders. Toe maar. En - iets zorgwekkender - de andere oppositiepartijen (te weten: SP, GroenLinks en D66) buiten spel zetten.

Cohen slaagde er niet in om VVD en CDA een alternatief te bieden voor de VVD. Eveneens slaagde hij er niet in om Nederland een centrum-links alternatief te bieden voor rechts. En uit de oppositiestrategie blijkt ook nog eens dat macht boven inhoud gaat.

De tragiek van een partij die haar ideologische veren kwijt is, en maar niet terug weet te vinden. Zelden gebeurt het dat een gebroken huwelijk weer herstelt. Als dat gebeurt, kan de band dusdanig kwetsbaar dat een nieuwe breuk constant op de loer ligt of sterker zijn dan ooit tevoren.

Omwille van de sociale toekomst van Nederland hoop ik dat laatste voor de PvdA en haar verlaten ideologie...