Veenendaal

Deze week verscheen de ministersploeg, samen met de koningin op de paleistrap op een foto te maken. VVD-raadslid Dylan Lochtenberg twitterde eraan te hechten dat men weet dat dit niet het kabinet, maar de regering is. Staatsrechtelijk heeft hij gelijk, maar, zo twitterde ik terug, kun je het niet beter over de inhoud hebben?
Bij deze...

Nee, ik ga het zogenaamde 'nivelleren' niet nog eens ontkrachten. Heb ik vorige week al gedaan. Ik ga ook geen vergelijking maken met Obama, met Rutte 1, of met de originele paarse kabinetten (Kok 1&2). Te voordehandliggend...
De vergelijking die ik ga maken, is er die ik nog niet eerder ben tegengekomen - maar die het verdient om gemaakt te worden:
Het kabinet Balkenende 2.

Okee, gezien de snelheid waarmee zich de eerste kabinetscrisis zich aandient (nog voor er gedebatteerd is over het regeerakkoord) zou de vergelijking met Balkenende 1 (met die LPF-clowns) ook niet misstaan, maar je moet toch kiezen...

Formatie
Dat er voor Rutte 2 een snelle formatie heeft plaatsgevonden, is volgens velen te danken aan het feit dat er maar 2 partijen onderhandelden. Wie zich de onstaansgeschiedenis van Balkenende 2 herinnert, weet dat dit lariekoek is.

Tijdens de verkiezingscampagne zinspeelde Balkenende openlijk op een tweepartijenkabinet - bij voorkeur met de VVD. De verkiezingsuitslag bleek een miraculeuze wederopstanding van de PvdA in petto te hebben; zodat er een tweepartijenkabinet CDA/PvdA mogelijk was.
Niet Balkenende's voorkeur, maar nog altijd een tweepartijenkabinet.

De onderhandelingen begonnen voortvarend. Ze konden het ogenschijnlijk goed vinden. Deden samen veel dingen (o.a. een voetbalwedstrijd bezoeken) en sloten het beruchte 'poffertjesakkoord'. Na de vliegende start van de onderhandelingen verloren ze echter vaart en uiteindelijk werden de onderhandelingen gestaakt.

CDA probeerde het nu met de VVD, maar had daarbij een extra partner nodig. Onwaarschijnlijk genoeg is de LPF weer even in beeld geweest (om zichzelf al weer gauw uit de markt te blunderen), en is er even geopteerd voor een vierpartijenkabinet, met ChristenUnie en SGP. Uiteindelijk viel de keuze op D66, die vooraf had gezworen niet in een kabinet met CDA en VVD te kruipen.

Dit bleek een van de langstzittende kabinetten van het post-paarse tijdperk te worden...

Omstreden
Waar Balkenende 1 met zijn 86 dagen te kort in het zadel had gezeten om inhoudelijke kritiek te kunnen genereren; was dat bij Balkenende 2 wel even anders. Ik geloof niet dat er onder enig kabinet in de eenentwintigste eeuw zoveel demonstraties op zoveel onderwerpen TEGEN het kabinet zijn geweest.

Baatte het iets? Nauwelijks. De partijen (bang voor een electorale afrekening bij nieuwe verkiezingen) kropen juist dichter en dichter naar elkaar toe. En protesten werden zoveel mogelijk in de wind geslagen. Zelfs de controverses rond VVD-kamerleden Wilders en Hirsi Ali; en Minister Verdonk, lieten het kabinet ongedeukt. Totdat het allemaal zo bizar werd dat D66 er niks meer mee te maken wilde hebben en zich schaarde achter een motie van wantrouwen van de ChristenUnie. Overigens, nadat de 'democraten' al maanden verscheurd, verdeeld, uitgehold, uiteengereten op de bodem van de electorale vijver lagen.

Rutte 2 had al voor haar aantreden de controverse van de hoge ziektekostenpremies over zich afgeroepen. Echter, de VVD kennende: 'afspraak is afspraak', had ik niet verwacht dat deze tot het wankelen (nu al) van het kabinet zou leiden.
De VVD zou de kritiek slikken, het electoraat de kans geven om aan de maatregelen te wennen, ze te vergeten en vergeven en over 4 jaar wederom de verkiezingen winnen.
Alleen... dat is niet zo.

Nog voor het regeerakkoord in de kamer is besproken, wil fractieleider Zijlstra het akkoord openbreken. Of de PvdA zal schermen met 'afspraak is afspraak' is nog even afwachten - ik hoop dat ze daar de ruggegraad voor hebben. Ik zit niet te wachten op alweer nieuwe verkiezingen.

De VVD zit in een vergelijkbaar parket als D66 in Balkenende 2. De felste kritiek komt niet van de buitenstaanders, de politieke tegenstanders, maar van binnenuit. De partij loopt leeg; lokale afdelingen willen niet de landelijke keuzes verdedigen; de Eerste-Kamerfractie steunt het kabinetsbeleid niet; de partij is in crisis.
Voor de VVD moet er iets veranderen, wil de partij niet op zijn rug belanden...

Einde?
Hoewel de crisis eerder kwam dan in enig kabinet dat ik (bewust) heb meegemaakt, weet ik nog niet zo zeker of dit het einde is van het kabinet.
De VVD zit klem. Nu struikelen betekent halvering. Doormodderen kan enig herstel, maar ook verdere aftakeling geven.
De PvdA heeft een dubbel belang. Nu struikelen maakt hen weliswaar de grootste - maar lang niet zo groot als ze waren. Doormodderen betekent dat mensen de kans krijgen om de verdere oneerlijkheden van het kabinet te ontdekken en ervaren, en de PvdA te laten delen in de zondebokkenrol die nu vrijwel in haar geheel bij de VVD ligt.

Alles hangt af van het geloof dat beide partijen in het regeerakkoord hebben - en hun bereidheid er wat van te maken. Houden ze, net als Balkenende 2 hun rug recht tegenover alle kritiek - of laten ze zich overmeesteren door de onvrede.
Nu het eerste crisisberaad al heeft plaatsgevonden, lijkt het er erg op dat dit laatste het geval zal zijn.

Als ze hier al uit gaan komen, zal dat zwaar gehavend zijn. Met een sterk verminderde geloofwaardigheid.
Alle reden dus, om zich a la Balkenende 2, dieper in elkaars armen te storten...

PS; Voor de staatsrechtelijke fijnproever:
Regering = Koningin + Ministers
Kabinet = Ministers + Staatssecretarissen