Veenendaal

De betekenis van geld (cash)

In het begin was het woord...
Johannes 1:1

Cash is aan inflatie onderhevig. Ja, uiteraard verandert de waarde van geld met de loop der tijd, maar ik heb het nu over de woordwaarde; de betekenis van het woord "cash".

Het is nog niet zo lang geleden dat er met cash feitelijk tastbaar geld werd bedoeld. Munten. Bankbiljetten.
Nu kan met cash ook het tegoed op je rekening worden bedoeld. Waarschijnlijk als tegenhanger van een andere waardedrager als aandelen of vastgoed, of gewoon omdat "cash" beter of makkelijker bekt.

"Cash" is dus nu niet meer specifiek munt- of papiergeld, maar drukt een direct toegankelijke waarde uit. Ook al is er voor die toegang een PIN-pas nodig. Mogelijk hangt dit samen met het terrein dat de PIN-betaling wint ten opzichte van de "ouderwetse" cashbetaling. In plaats van iemand fysiek een hoeveelheid geld aan te reiken, verrichten we nu een handeling die deze transactie symboliseert; en via een electronisch netwerk laat plaatsvinden.
Daarmee is de volgende stap gemaakt in het versymboliseren van betalingen; feitelijk het plegen van een ruil.

Ik schrijf nadrukkelijk volgende stap, omdat de betaling in de loop der geschiedenis steeds meer een symbolische aangelegenheid is geworden. Voor het ontstaan van de munten en biljetten in de vorm die we nu kennen, waren de geldstukken hun daadwerkelijke materiaalkosten waard. Ze werden niet vervaardigd uit de legeringen waar vandaag de dag munten uit worden geslagen, maar uit (bijna) zuivere edelmetalen.
Het Franse woord voor geld is "argent", het Spaanse "plata"; wat in beide talen ook "zilver" betekend.
De Nederlandse voorloper van de Euro was de Gulden, nog eerder voluit de Gulden Florijn genoemd. Gulden betekent "van goud"; zoals in bijvoorbeeld "de gulden middenweg", die te verkiezen is  boven twee extremen.
De Engelse Pond verwijst naar een gewichtseenheid.
Kortom: betalen deed je vroeger met een bepaalde hoeveelheid edelmetaal; als je het omsmolt bleef het evenveel waard...

Maar ook die waarde-overdrachten hadden al een symbolisch karakter. Immers; je benutte de geldstukken die je ontving voor je melk voor het kopen van een brood. Voordat geld (etymologisch verwand aan "goud") haar intrede deed ruilde je gewoon je melk in tegen een brood en klaar was Kees. Simpel, maar onhandig tegelijk. Want wat als je op dat moment geen brood nodig had. Bleef je dan zitten met je melk, of nam je gelijk het brood - om het beschimmeld te laten zijn tegen de tijd dat je het wel nodig had.
De invoering van geld maakte een tussenstap in de ruil mogelijk. Je kon direct je melk kwijt, en kreeg daarvoor onbederfelijke stukjes metaal terug. Die stukjes metaal kon je inruilen voor een brood op het moment dat je honger had.

Welbeschouwd is geld dus niets meer of minder dan een veredelde "tegoedbon"...

Naast het voordeel van de "uitgestelde ruil" heeft de intrede en verdere ontwikkeling van geld ook een nadeel. Het gevoel van waarde bij transacties raakt steeds meer op de achtergrond.
In de "pre-geld" periode stond een kan melk gelijk aan een brood. Sinds er geld is, zijn de waarden van melk en brood gekoppeld aan een munteenheid. En nu staan we voor de ochtend van het "post-geld" tijdperk, waarbij er geen fysieke overhandiging van waarde plaatsvindt bij een aankoop. Een PIN-betaling voor melk of brood vergt dezelfde handeling als bij de aanschaf van vijf laptops.

Toen Marx "Het Kapitaal" schreef, wijdde hij een groot deel ervan aan de ontwikkeling van ruilhandel naar een systeem van geld. Dit deed hij gedetailleerder dan ik hierboven deed, en ook behandelde hij daarbij waarde-ontwikkelingen (waarin hij ook die kiem legde voor zijn beschouwing op de Arbeidswaardenleer). Hij beschreef hoe geld zich ontwikkelde, in gebruik, in functie, in symboliek. Echter, kon hij niet voorspellen hoe virtueel geld vandaag de dag kan zijn. Dat we in theorie al zo ver zijn, dat we geen munt- en papiergeld meer nodig hebben, en dat "cash" ook al verwijst naar getallen op een rekening - geld dat feitelijk nergens is.

Juist omdat betalen een steeds indirectere aangelegenheid is geworden, raken we het zicht op waarde uit het oog. Er vindt geen feitelijke overdracht van wat dan ook meer plaats. Je toetst vier getallen in en drukt op OK - of je nu 1, 10 of 100 Euro uitgeeft. Terwijl je nooit 100 broden voor je kan melk zou kunnen krijgen, noch 100 zilveren munten.

Het woord "cash" is misschien minder waard geworden; laat dat niet zomaar gebeuren met de rekening waar jouw "cash" op staat!