Veenendaal

Micro- en Macro-economie

 Al het voedsel dat Egypte voortbrengt in de goede jaren die straks aanbreken, moet worden verzameld. U moet erop toezien dat er in de steden graan wordt opgeslagen, en dat graan moet zuinig worden bewaard. Uit die voedselvoorraad kan het land dan putten in de zeven jaren van hongersnood die het te wachten staan.
Genesis 41:35, 36

In de afgelopen drie episodes heb ik steeds gebruik gemaakt van het voorbeeld van de melkhandelaar. Je verkoopt een kan melk en krijgt er de waarde voor een brood van terug.
Stel echter, dat je koe minder melk geeft. Dat houdt in dat jouw inkomsten achteruit gaan - omdat je minder melk hebt om te verkopen. Zolang je koe minder melk geeft, moet je het met minder brood stellen - en zodra je koe weer 'op volle toeren draait', heb je meer geld te makken; dus meer brood te eten. Zo simpel kan het zijn, in de micro-economie.

De (neo-klassieke) micro-economie is een keuze-theorie die dateert vanaf omsteeks 1840. Het is een denkwijze die (keuze)gedrag in een model tracht te brengen, zoals ik dat deed met mijn voorbeeld van melk en brood (zij het iets complexer). Het denken concentreert zich op partiële markten (zoals de zuivelmarkt), gaat er vanuit dat de markt efficiënt is en in een balans van 'stabiele evenwichten' staat. Verstoringen van de evenwichten zouden "automatisch" gecorrigeerd worden indien de markt vrij kan werken.
Een belangrijke aanname in de micro-economie is "ceteris paribus"; de veronderstelling dat als één factor verandert, de rest hetzelfde blijft. Dat jij minder inkomsten uit je melk haalt, heeft geen volgen voor de rest van de gemeenschap.

Zo simpel zit de wereld echter niet in elkaar. Met jouw verminderde melk-inkomsten, kun je minder brood kopen. De bakker verliest hierdoor ook inkomsten, en koopt daarom minder groenten. En de groenteman op zijn beurt minder vlees, en de slager minder melk; waardoor je nog minder inkomsten behaalt. En de cirkel zich herhaalt.
Analyseer je de interactie tussen verschillende markten (zuivel, brood, groente, vlees), dan begeef je je op het terrein van de macro-economie.

De pionier bij uitstek op het gebied van de macro-economie was de Britse econoom John Maynard Keynes (1883-1946). Het naar hem genoemde (Keynesiaanse) denken behelst: sparen in tijden van voorspoed; investeren wanneer het minder gaat. Het bijbelpersonage Jozef, de elfde van de twaalf zonen van aardsvader Jacob, ging hem daarin overigens - volgens de overlevering - in voor.
Ook de "New Deal" van de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt is een voorbeeld van macro-economisch denken. De overheid pompte geld in werkgelegenheid en armoedebestrijding, en bracht daarmee de economie weer op gang.
De ironie wil echter, dat een eerste ontmoeting tussen Keynes en Roosevelt enkel leidde tot wederzijdse frustratie; Roosevelt begreep aanvankelijk weinig van Keynes' economische theorie.

Macro-economisch denken nam na de grote crisis een vlucht in Nederland en de rest van Europa. Er was een diep wantrouwen ontstaan jegens de markten, en men wilde niet meer in de hierboven beschreven vicieuze cirkel verzeild raken. Men keek naar de overheid voor maatregelen. Er werd fiscaal en monetair beleid opgetuigd ten behoeve van stabilisatie, en er kwamen overleg-organen. Er bestond een brede sociaal-economische consensus over het belang van:

• een sociaal vangnet,
• fiscale en/of monetaire bijsturing van de conjunctuur,
• een goed gereguleerde (financiële) markt.

Deze consensus vertaalde zich in het zogenaamde Rijnlandse Model. Het Keynesianisme was vooral succesvol tussen de wederopbouwjaren en de jaren '70 van de twintigste eeuw. Er was in die tijd een hoge groei, lage inflatie en lage werkloosheid.

Anno nu wordt Keynes beschouwd als über-links; voor liberale economen en politici geldt zijn naam welhaast als een scheldwoord. Dat is te merken aan de manier waarop de machthebbers de crisis denken te bestrijden: door bezuinigingen.
De overheid houdt haar hand op de knip. Er wordt bezuinigd op zorg, onderwijs, sociale zekerheid, woning- en wegenbouw, openbaar vervoer. Wie daaruit zijn of haar inkomsten moet halen, heeft derhalve minder te besteden. En geeft dus minder uit. Er gaat minder geld naar de winkeliers, kappers, horeca. En zodoende gaan er minder btw-opbrengsten naar de overheid - die ook nog eens meer uitkeringen moet verstrekken door het verlies van banen.
En hoe reageren de dames en heren politici hierop? Met nieuwe bezuinigingen.

Het kabinet, en al wie haar ondersteunt, hebben zichzelf vastgelopen in een micro-economisch moeras. In hun beleving is het nog immer 1840.
En dan durven ze ook nog eens te spreken over de "modernisering" van de verzorgingsstaat...