Veenendaal

Op de voorpagina van sensatieblad De Telegraaf stond vandaag een bericht over een ontsnapte TBS'er. De man werd aangeduid als 'geesteszieke misdadiger'; een kwalificatie die ik niet kan waarderen.

In de eerste plaats vind ik het een vorm van minachting voor de lezer. De lezer kan zelf ook bedenken dat iemand die onder TBS staat een misdaad heeft begaan en dat daar een psychisch probleem aan ten grondslag ligt. Maar de kwalificatie is ook unfair tegenover de TBS'er in kwestie...

Met het gebruik van het woord 'misdadiger', vertroebel je het onderscheid tussen persoon en daad. Natuurlijk, de man heeft een misdaad begaan. Hij heeft niet voor niets TBS. Maar staat de misdaad gelijk aan de persoon?

Er is een duidelijk verschil tussen feitelijke aanduidingen (man, vrouw, politicus, dominee), en regelrechte scheldwoorden (eikel, penishoofd, k*nk*rl***r, stuntelaar). Maar er zit een heel scala aan woorden tussen die niet regelrecht een scheldwoord zijn, maar die zeker niet aangemerkt kunnen worden als objectief. Misdadiger, dronkaard, populist, hoerenloper, junk...

Het is de taak van een krant om nieuws te brengen. Zo objectief mogelijk. Dan hoort daar de verplichting bij om gekleurde woorden te vermijden. Iemand die een bloemetje plukt, noem je niet gelijk een bloemenplukker...

De term 'misdadiger' gaat helemaal voorbij aan de complexiteit van een persoon. En er zit nogal wat complexiteit in een TBS'er. Laten we wel wezen: als je een rolletje pepermunt niet afrekent, krijg je geen TBS. En dat krijg je ook niet als je tegen betaling WEL afrekent met een lid van de vastgoedpenose. Met een TBS'er is van alles aan de hand, die kun je niet simpelweg afdoen als 'misdadiger', en het bijvoeglijke naamwoord 'geesteziek' nuanceert slechts weinig.

De roep om harder te straffen komt vooral voort uit het idee dat een dader een dader is. En niets meer dan een dader. Harder straffen zou dat probleem moeten oplossen. Statistiek wijst uit dat dit idee onjuist is.

Een ander slag mensen, de 'geitenwollensok', ziet wel de context waarin een misdaad begaan wordt. Sterker nog, die zien de context zo goed, dat ze de misdaad zelf niet meer zien. "Het is niet zijn schuld, het is de maatschappij..." Ook dat is een foute insteek. Laten we niet vergeten dat het de geitenwollensokken zijn geweest, die uiteindelijk Rita Verdonk (ooit Rode Rita) hebben gecreeerd.

Op de een of andere manier is het heel moeilijk voor mensen om in een persoon zowel dader als slachtoffer te zien. Tuurlijk; als je een moord pleegt, doe je iets verschrikkelijks. Maar wil je voorkomen dat iemand meer moorden pleegt, dan moet je weten wat hem brengt tot die moorden. Oorzaken en aanleidingen wegnemen. Dat vereist begrip van ons, als samenleving. In de allereerste plaats natuurlijk van de professionals die met de 'misdadiger' moeten werken.

Maar men moet ook zorgen dat diegene wel verantwoordelijkheid houdt voor zijn gedrag. Hij moet beseffen wat hij heeft gedaan, waarom dat fout is, en dat hij het niet meer moet doen.

Professionals en anderen die er een beetje voor hebben doorgeleerd, zullen wel doorhebben dat iemand zowel dader als slachtoffer kan zijn. Van een krant zou je ook mogen verwachten dat ze geen eendimensionale kijk op zaken loslaten, maar verschillende kanten belichten.

Voor allerlei situaties blijkt het moeilijk te zijn om daders als slachtoffers, of slachtoffers als daders te kunnen zien...

... een vader die de verkrachter van zijn dochtertje doodslaat. Dader of slachtoffer?
... een hongerige dakloze die een brood en een blik soep steelt. Dader of slachtoffer?
... een ex-dictator die voor zijn ophanging vernederd en mishandeld wordt. Dader of slachtoffer?
... een volk dat eens bijna is uitgeroeid, en nu een ander volk onderdrukt. Dader of slachtoffer?

Met een eendimensionale blik doe je geen recht aan complexiteit. De Telegraaf zat fout met de kwalificatie 'geesteszieke misdadiger'. Al was het alleen al omdat je met dergelijke kwalificaties mensen precies in de hoek zet waarvoor er veel gemeenschapsgeld wordt ingezet om ze uit die hoek te halen...