Veenendaal

Mark Rutte is de wacht aangezet door Koningin Beatrix. Hare Majesteit heeft Herman Tjeenk Willink erop uitgestuurd om te controleren of VVD, CDA en PVV echt wel een doorstart willen. Want, zo liet Tjeenk Willink weten: "gebleken is dat wat de ene dag geldt, is de volgende dag weer totaal anders" en "wat niet in het verslag van de informateur zijn, bestaat niet."

Nog even geen doorstart van de formatie van het minderheidskabinet, dus. Ook nog even geen 'Proeve van een regeerakoord'. Eerst een proeve van betrouwbaarheid.

De verontwaardiging van de andere partijen ging over meer dan alleen de vreemde constructie dat de koningin gepasseerd was. Ruzies, stagnaties en escalaties die op ieder willekeurig moment kunnen beginnen, bieden geen solide basis voor een kabinet.

Hierdoor is er ruimte voor een alternatief, hoewel Tjeenk Willink daar formeel (nog) niet naar mag kijken. Een links, of in ieder geval een minder rechts alternatief is dan niet alleen voor de hand liggend, het is ook wenselijk. Al was het alleen maar om een bredere basis van het Nederlandse volk te kunnen bedienen.

Of dat alternatief echter haalbaar is, is een tweede. Daarvoor ligt de bal bij Job Cohen, die veel met de bal kan, maar niet weet te scoren. Het marginale verschil tussen PvdA en VVD in de verkiezingsuitslag verschaft Cohen een veel grotere rol in het (in)formatieproces dan hij ooit had geclaimd.

Paars-plus liet hij pas aan bod komen toen VVD/PVV/CDA er niet inzat. Dat de belachelijke piketpaaltjes van Rutte niet inlosbaar voor hem waren is hem niet euvel te duiden. Wat hem wel euvel te duiden is, is het feit dat hij de deur voor een middenkabinet (VVD/PvdA/CDA) op voorhand dichtsmeet; hiermee ging de deur naar het minderheidskabinet VVD/CDA, dat zich voor gedoogsteun onderwerpt aan de grillen van Wilders en zijn PVV open.

Niet alleen maakte Cohen ruimbaan voor Wilders; terwijl Wilders hemel en aarde bij elkaar roeptoeterde, en daarmee de formatie in gevaar bracht, deed Cohen geen enkele poging om Rutte en (vooral) Verhage een alternatief te bieden voor deze provocatieclown.

Cohen zweeg ook toen het CDA dreigde te verscheuren. Hij vertoonde zich noch in het publieke debat, noch waagde in de Arena om een alternatief te smeden voor extreem rechts.

Afgelopen vrijdag, toen de formatie weer eens was geklapt, en Rutte aankondigde dan zelf maar een 'Proeve van een regeerakkoord' te schrijven, leek Cohen te ontwaken. "O jottem, dan schrijf ik lekker mee!" zei Job, om vervolgens van Rutte het deksel op zijn neus te krijgen.

Ondertussen was het Emile Roemer die zijn politieke taak wel serieus nam. Het bieden van een alternatief is toch immers wat een politicus die niet aan zet is hoort te doen? Zelf zetten creeeren; het volk vertegenwoordigen. Het kan toch immers niet zo zijn dat je als volksvertegenwoordiger, politiek leider, minder met de formatie bezig bent dan de mensen die je voor deze taak hebben hebben aangewezen?

Vlijtig, zoals het een socialist betaamt, stelde hij een notitie op. Hij was daarmee Rutte voor met zijn 'Proeve'. De 'Proeve' van Roemer opende de deur voor een kabinet PvdA/CDA/SP/GroenLinks.
Roemer was het ook die een antwoord had op wat er moest gebeuren toen de gedoogformatie klapte: Het duo Herman Wijffels en Jan Marijnissen zou moeten aantreden als informateurs.

Femke Halsema heeft zich enthousiast verklaard voor Roemer's notitie, hoewel er nog wel de nodige algemeenheden beter moeten worden ingevuld. Ook het trio Duyvesteijn (PvdA), Cox (SP) en Platvoet (GroenLinks) van Een Ander Nederland hebben inmiddels gepleit voor een kabinet van de drie linkse partijen, zo nodig aangevuld met CDA.

Links is dus mogelijk, of zou het kunnen zijn. Grote spelbreker hierin is (weinig verrassend) Job Cohen. Cohen houdt eigenlijk niet van links - laten we dat maar eens gewoon hardop zeggen. Hij 'wilde' wel voor de Roemer-variant gaan, maar alleen als Alexander Pechtold ook meedoet.
Wat Roemer betreft was Pechtold welkom, maar Pechtold is op zijn beurt even bang voor socialisten als Wilders voor moslims.
Zonder Pechtold geen Cohen... en Pechtold wilde niet.

De Pechtold-constructie was voor Cohen een uitweg. Zodat hij niet met links hoefde te regeren, zonder de vuile handen van het nee-zeggen te maken. Lafheid, naar Verhagen's model - hoewel minder geraffineerd.

In het debat van gistermiddag is ook eindelijk de aap uit Verhagen's mouw geperst. Verhagen wil helemaal niet met iemand anders dan VVD en PVV regeren.

Kortom: eenieder heeft zijn voorkeuren. Verhagen is weliswaar beter in het binnenhalen van zijn voorkeur dan Cohen, maar beider opstelling biedt weinig ruimte tot een alternatief. Nu Koningin Beatrix de doorstart van extreem rechts niet vanzelfsprekend acht, worden ze hopelijk gedwongen om hun blik te verbreden.
Het komen tot een regering vergt immers een open houding.