Veenendaal

Enkele weken geleden is er een Eindhoven een argeloze jongen zonder aanwijsbare reden in elkaar getrapt. Pech voor de daders; zij zijn haarscherp in beeld gebracht. De camerabeelden werden aanvankelijk uitgezonden op een Brabants opsoringsprogramma op televise; de sociale media deden daarna hun werk. Op Twitter en facebook werden massaal foto's van de jongelieden gepubliceerd.

Ook op mijn Twitter-account kwam de foto langs, en ik wilde deze het liefst onmiddelijk retweeten. Ik tweet echter niet namens mezelf, maar namens de SP-afdeling Veenendaal. Dit weerhoudt mij ervan om al te primair te reageren (al geef ik toe dat ik hiervan de finesses nog niet helemaal beheers).
Voor ik iets tweet of retweet, moet ik mij afvragen of het past binnen mijn functie of ik dat zou moeten doen. Dit leidde ertoe dat ik (SP-afdeling Veenendaal) niet meewerkte aan de verspreiding van de daderfoto's.

Dit bleek ook in het geheel niet nodig, want de foto's waren al dusdanig veel verspreid dat de daders geen andere mogelijkheid meer zagen dan zich te melden bij de politie.
Mijn niet-meedoen aan de daderpublicatie verschafte mij wel de mogelijkheid tot reflectie. Is het verspreiden van dergelijke foto's uberhaupt juist om te doen? Waar ligt de grens tussen opsporingsnoodzaak en privacy? Hoe ga je ethisch om met zoiets?

Je kunt de ethiek natuurlijk uitbesteden. De politie heeft de beelden vrijgegeven voor opsporing. Iets dat al openbaar is, hoef je in theorie niet geheim te houden.
Maar wacht: het tijdperk van de 'eigen verantwoordelijkheid' is aangebroken. Hierbij past het niet om moraal uit te besteden aan de overheid. Denk zelf na! Moet je dit doen?

Je schendt de daders natuurlijk in hun privacy. Je schaadt hun toekomstperspectief: welke werkgever zou moedwillig een geweldpleger aannemen? Met de publicatie veroordeel je deze daders, nog voor ze een proces hebben gehad. Dit druist in tegen de principes van de rechtsstaat, en tegen de (in ieder geval tot voor kort) algemeen aanvaarde opvatting over - en norm van - rechtvaardigheid.

Anderzijds: zonder deze beelden is het onwaarschijnlijk dat de daders gevonden zouden worden. Het zijn deze beelden die ze uit hun 'schuilplaatsen' hebben gelokt. Dankzij de beelden zijn ze aan te klagen en kan de rechtsgang in werking worden gezet. Zonder deze beelden zou er uberhaupt geen eerlijk proces mogelijk zijn, en juist daarom is het goed de daders zijn vastgelegd.
Het is echter de vraag of deze ook bekend gemaakt hadden moeten worden. Hadden de beelden niet voor intern gebruik bij de politie kunnen blijven? Waren de daders niet gepakt als alleen de politie - de enige instantie die de bevoegdheid heeft om hen daadwerkelijk op te pakken - beschikking over deze beelden had?

Inderdaad. Het is een vraag.
De werkelijkheid is, dat de daders zich dankzij de bekendheid van de beelden hebben gemeld.
De werkelijkheid is, dat er nu een proces kan worden gestart.
De werkelijkheid is, dat dit alles niet nodig was geweest als zij niet een willekeurige jongen hadden gemolesteerd.

Tegenover de (hypothetische) vragen die we kunnen stellen, is er een werkelijkheid waar we niet omheen kunnen. Ik kan er niet omheen dat ik blij ben dat de daders zich hebben gemeld. Dus ben ik blij dat de beelden zijn vrijgegeven en (massaal) verspreid. Wat mij betreft heeft het vrijgeven en verspreiden van deze beelden de rechtvaardigheid ondersteund.
Of...

Er is nog een werkelijkheid waar we niet omheen kunnen.
Eenzelfde incident heeft zich onlangs in Nijmegen voltrokken. Ook hier zijn beelden van, ware het niet dat deze minder scherp zijn en de daders minder goed herkenbaar. De vrijgave van deze beelden heeft niet geleid tot een volkswoede. Geen massale verspreiding op de sociale media.
De kans dat de dader(s) van het Nijmeegse incident word(t/en) gepakt en kunnen worden aangeklaagd is aanzienlijk kleiner dan die van het Eindhovense. Is er dan nog steeds sprake van een eerlijk proces - of is dit willekeur?

De werkelijkheid is complex; complexer dan we vaak willen toegeven. Wat is rechtvaardig? Waar ligt de grens tussen privacy en opsporingsnoodzaak?
Het is moeilijk...