Veenendaal

Interview met Jan van Zwam

Jan van Zwam (20) woont in Rhenen, wat nu nog onder SP-afdeling Veenendaal valt. Hij is maatschappelijk betrokken en antikapitalistisch. Het klimaat vindt hij een uiterst belangrijk onderwerp. We vragen hem naar zijn drijfveren en zijn ideeën...

Jan, waar komt jouw politieke interesse uit voort?

Ik heb altijd interesse gehad in maatschappelijke onderwerpen. Ik heb een Tsjechische moeder en Nederlandse vader en heb me daarom vroeg geïnteresseerd in de Koude Oorlog en Berlijnse Muur, en in alternatieve politieke/economische systemen. Ik ben ook geïnteresseerd in geschiedenis, talen en economie. Mijn interesses worden aangedreven door een honger naar kennis, maar vooral door een sterk rechtvaardigheidsgevoel.

Wat is de reden dat je lid van de SP bent geworden?

Ik ben principieel antikapitalistisch. Dit komt vanwege mijn geloof in rechtvaardigheid en menselijke waardigheid. In het kapitalisme maken bedrijven winst doordat werknemers minder worden betaald dan de waarde die zij produceren, en de rest is voor aandeelhouders die zelf niets hoeven te doen. Bovendien worden veel harde werkers doorgaans slecht betaald: denk aan onze leraren, zorgmedewerkers, schoonmakers, bouwvakkers en chauffeurs, of aan de fabrieksarbeiders in Azië die onze producten maken. Het kapitalisme is gewoon immoreel en daarom vind ik dat we serieus naar alternatieven moeten zoeken. Tegelijkertijd ben ik pragmatisch en voorstander van parlementaire democratie. Zolang dus de meerderheid van kiezers het kapitalisme blijft steunen, is het belangrijk om ervoor te zorgen dat het systeem zo rechtvaardig mogelijk functioneert.

Foto: Patricia Mateussen

Rechtvaardigheid betekent dat iedereen die hard werkt, recht heeft op een fatsoenlijk loon en goede arbeidsvoorwaarden. Ook ons belastingstelsel moet eerlijker: kapitaal en winst (waar je zelf niet voor hoeft te werken) worden weinig belast, terwijl arbeid zwaar belast is. En terwijl zelfstandigen en mkb zwaar belast zijn, kunnen multinationals belastingen ontwijken. En waar de middenklasse 40 procent belasting betaalt, betalen miljonairs maar 20 procent.
Als wij ons systeem rechtvaardiger maken, dan kunnen we ons publieke belang beter dienen. Want die lage belastinginkomsten aan de top betekenen dat we continu bezuinigingen op onderwijs, huisvesting, zorg, cultuur, OV en sociale zekerheid: de zaken die er echt toe doen. De SP heeft altijd fundamentele kritiek geleverd op het kapitalisme, en op de waanzinnige privatiseringen die zijn doorgedrukt. Ze heeft, meer dan welke partij ook, altijd gestreden voor het publieke belang en de echte harde werkers, en voor een democratische, rechtvaardige economie. Tenslotte levert de SP terechte kritiek op de vele ondemocratische praktijken binnen de EU en de euro. In 2021 ben ik lid geworden: nadat ik jonge SP’ers ontmoette bij het protest tegen het leenstelsel.

Waar vind je dat onze partij landelijk de meeste aandacht op moet richten?

Klimaatverandering. Klimaat is de grootste bedreiging voor de mensheid aller tijden en we hebben erg weinig tijd om het tij te keren. Nog geen 10 procent van onze energie is groen terwijl we genoeg kennis en geld hebben. Klimaat raakt aan alle andere onderwerpen die in verkiezingen besproken worden, en verbindt deze ook:Veiligheid, vanwege het stijgende water en extremere weer. Gelijkheid, want klimaat raakt de zwaksten in de wereld het hardst, terwijl zij de minste schuld aan de klimaatcrisis hebben. Economie, want alleen met ambitieus overheidsbeleid, die niet uitgaat van marktdenken, kunnen we een snelle energietransitie bewerkstelligen. Democratie, want politieke besluitvorming rondom klimaat wordt gegijzeld door plutocraten en oliemaatschappijen die baat hebben bij het huidige fossiele systeem. Gezondheid, vanwege hitte en voedseltekort, samen met milieuvervuiling en de verslechtering van de natuur. Internationale Relaties, want watertekorten en voedselproblemen leiden tot opstanden, wateroorlogen en strijd om schaarse grondstoffen. Dit gaat gepaard met extremisme en terrorisme. En dat raakt weer de veiligheid.

Het klimaatdebat raakt ook het migratiedebat: als grote delen van de aarde onleefbaar worden, leidt dit tot ongekende vluchtelingenstromen naar welvarendere delen van de aarde, waaronder Nederland.

En waarop zou dat moeten zijn in Rhenen?

Rhenen heeft vooralsnog geen eigen SP-afdeling, maar ik zou zeggen: Klimaat. Maak Rhenen voor 2030 energieneutraal, met zon en wind. En laat 100% van de opbrengst uit die energie bij de bewoners terechtkomen in de vorm van een lage energierekening: niet bij grote private bedrijven zoals nu vaak gebeurt. Onze gemeente, onze energie. Als bewoners zelf profiteren van Groen dan zal dit ook het draagvlak voor de energietransitie vergroten.
Daarnaast: sociale woningbouw. Los het woningtekort op, op een sociale en duurzame manier.

Foto: SP Veenendaal

• Jan van Zwam staat in de lijst 'de mensen van 2022'.
• Dit interview verscheen eerder in Veenendaal SP.eciaal.