Veenendaal

Werken voor je geld

Menigeen zou lui willen zijn als de honger hem niet kwelde; maar de maag zet ons aan het werk.
George Elliot (pseudoniem van Mary-Ann Evans), 1819-1880

In de eerste episode heb ik beschreven dat je een kan melk kan omruilen voor een brood. Of voor stukjes metaal die je later kan omruilen voor brood. Of je voert vier getallen in en drukt op OK; een handeling die symbool staat voor het overhandigen van stukjes metaal waarmee je jezelf een brood verschaft.

Hoe dan ook: materie kun je inruilen voor andere materie, of voor een geldsom waarmee je later materie aanschaft. Maar wat als je niet één, maar twee broden nodig hebt? Maar je hebt maar één kan melk om te ruilen?
Dan doe je er wellicht goed aan om deze melk te karnen. Zo krijg je boter en karnemelk, welke je kunt inruilen tegen twee broden.

Het karnen van melk (tot boter en karnemelk) is het bewerken van een product. Deze bewerking leidt tot een waardevermeerdering: in plaats van één brood, is dezelfde kan melk in bewerkte vorm twee broden waard. De handeling (immaterieel) van het karnen is een extra brood (materieel) waard.
Kortom: er is een materiële waarde toe te kennen aan een immateriële handeling. Die handeling is arbeid. En zie hier de basis van de arbeidswaardeleer.

In onze economie wordt er veel meer gehandeld in tijd en energie, dan in materiële zaken. Al was het alleen maar omdat bij de verkoop van iets materieels ook een immaterieel aspect komt kijken.
Om je melk te karnen kocht je immers niet alleen een paar planken van de timmerman, maar ook de tijd en energie die hij besteedde om van deze planken een karnton te maken.
De timmerman kocht op zijn beurt niet alleen een boomstam van de houtzager, maar ook de tijd en energie die hij stak in het zagen van planken.

Overal waar je kijkt, wordt er 'tijd en energie' verkocht. In de vorm van productie, maar ook in de vorm van onderwijs, zorg, bestuur, bankiersdiensten, juridisch advies, vermaak en zelfs gezelschap.
Prostitutie wordt misschien niet zozeer 'het oudste beroep' genoemd vanwege het sexuele karakter van het werk, maar omdat het werk de 'naakte essentie' van het fenomeen 'arbeid' vertegenwoordigt: het inruilen van tijd en energie voor commoditeiten (goederen; koopwaar).

Net als bij geld, zijn tijd en energie ook steeds indirecter in te zetten. Ik bied mijn tijd en energie aan mijn werkgever aan. Die heeft op zijn beurt de tijd en energie van mij en mijn collega's tot zijn beschikking - en bied die aan zijn opdrachtgever(s) aan. Indirect (dus: via mijn werkgever) verkoop ik dus mijn tijd en energie aan de opdrachtgever van mijn baas.

Het proces van menselijk handelen (tijd, energie) dat steeds meer in termen van geld wordt gezien, noemen we commodificatie. Inherent aan de commodificatie van tijd en energie zijn de volgende problemen:

• Intrinsieke waarde verliest terrein. In de zorg, bijvoorbeeld, draait het steeds meer om kostenreducering dan om het bieden van waardevolle zorg.
• Dehumanisering. Als arbeid (tijd en energie) tot handelswaar is verworden; is degene die zijn tijd en energie ter beschikking stelt gereduceerd tot productiemiddel. Economisch gezien is er geen principieel tussen een mens en een karnton.
• Ontwaarding van de mens. Mensen die te oud of te ziek zijn om te werken, zijn minder waard dan mensen die dat wel kunnen. Mensen die wel zouden willen werken, maar hun tijd en energie niet "verkocht" krijgen, worden gezien als parasieten.

Al met al is arbeid 'big business'. Als je erbij stilstaat in hoeveel situaties mensen hun diensten aan anderen verkopen - al dan niet met tussenkomst van nog één of meerdere mensen, bedrijven of instituten - duizelt het je voor de ogen.
Eén ding is echter duidelijk:

Tijd is Geld.