Veenendaal

Een van mijn favoriete programma’s op de zondag is Brainwash.
In Brainwash mogen (avant-gardistische) denkers in10 minuten een onderwerp bespreken, waarmee zij zich bezighouden.

Op 5 april jongstleden heeft  Irene van Staveren haar aandeel geleverd in Brainwash.

Irene van Staveren is hoogleraar ontwikkelingseconomie en zij pleitte in Brainwash voor beter economie onderwijs. Zij betoogt dat het hedendaagse economie onderwijs erg eenzijdig is. Alles is gericht op het Kapitalisme, dat door de Iron Lady Margareth Thatcher en haar Amerikaanse kompaan Ronald Reagan als evangelie de wereld is in geslingerd: TINA.
"There Is No Alternative," oreerde Thatcher. Het enige wat de economie kan helpen is het marktdenken. Het spel van vraag en aanbod hoort de prijs te bepalen. De overheid moet daar haar handen van afhouden.

Veertig jaar hebben hoogleraren economie met dit adagium van Thatcher hun studenten opgeleid. En wat heeft het gebracht? 

• Een maatschappij met een moordende concurrentie, die leidt tot monopolie waardoor niet de markt de prijs bepaalt, maar de producent.
• Arbeid, die wordt gezien als een hinderlijke noodzaak, die zo laag mogelijk beloond moet worden.
• Het onderwijs waarin niet het talent bepalend is, maar de portemonnee van de ouders.
• Zorg die steeds duurder wordt, waarin de toegankelijkheid steeds moeilijker wordt en waar ziekenhuizen failliet kunnen gaan.
• De toegang tot water (ik vind het een grondrecht) wordt steeds duurder.

En zo kan ik wel meer voorbeelden noemen.

Irene van Staveren vindt dat dit hedendaags economieonderwijs slechts gebaseerd op één theorie. Maar als je de geschiedenis van de economie bestudeert, kom je wel degelijk alternatieven tegen. 

Zo noemt zij Adam Smith, die 250 jaar geleden al waarschuwde dat de markt door de overheid in toom moet worden gehouden. In zijn “Wealth of Nations” pleit hij ervoor dat de lonen hoog genoeg moeten zijn voor een waardig bestaan en dat de overheid een aantal taken hoort te beheren, waaronder het onderwijs.
Ze noemt Karl Marx, die in de 19e eeuw schreef dat kapitalisme als systeem een negatieve uitwerking heeft; zoals onderbetaalde arbeid, kinderarbeid, uitbuiting van de koloniën en uitbuiting van de natuur.
En Joan Robertson, een Engelse econome in de twintigste eeuw, die opmerkte dat de meeste markten in consumentengoederen oligopolisch zijn. Niet alleen de consumenten zijn hier de dupe van. Ook de werknemers. Hoe groter de macht van de bedrijven, hoe kleiner de macht van de arbeiders. 

Goed economieonderwijs is van groot belang, stelt Irene van Staveren, want zo worden we niet misleid door economen. En er zijn zeker wel alternatieven.

(Bron: Brainwash, NPO2 d.d. 05-04-2020}