Veenendaal

Waarachtig, ik verzeker u: wie de schaapskooi niet binnengaat door de deur maar ergens anders naar binnen klimt, is een dief of een rover. Johannes 10:1

Liever een dief dan een onverbeterlijke leugenaar, maar beiden gaan ten onder. De wijsheid van Jezus Sirach 20:25

Het -in deze telling aangehouden- achtste gebod ("Steel niet", Ex 20:15) en het zevende ("Pleeg geen overspel", Ex 20:14) hadden binnen het vroege Jodendom eenzelfde functie: het bewaren van eenheid in de groep. Overspel of diefstal zou immers kunnen leiden tot scheve gezichten en ruzies. Maar de geboden waren wel alleen voor intern gebruik, getuige de talloze Amorieten, Kanaanieten, Hethieten, Perizzieten, Chiwwieten en Jebusieten die gedurende de kolonisatie van het Beloofde Land van hun huis werden beroofd.
Tegenwoordig zijn het de Palestijnen in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever die waarvan het land en de bestaanszekerheid stelselmatig gestolen worden door het 'uitverkoren volk'.

De profeet Mohammed ging eens tijdens de Ramadan op rooftocht; een daad die voor gewone stervelingen 'haram' is. Echter, omdat deze rooftocht door niemand minder dan Mohammed geleid werd, wordt deze gebeurtenis als een heilige daad beschouwd.
Over de rooftochten die christenen hebben gepleegd zijn hele boekwerken vol te schrijven. Het in beslag nemen van de destijds relatief recent ontdekte Amerika's, de kruistochten, de talloze grensconflicten tussen de koninkrijken op het Europese continent... En laten we ook Piet Hein in dit rijtje opnemen: hij beroofde een Spaanse handelsvloot en wordt er tot op de dag van vandaag voor bezongen.
Het patroon dat zich ontvouwt doet sterk denken aan dat bij het zesde gebod ("Pleeg geen moord", Ex 20:13): de geschiedenis van de mens staat even vol van de diefstallen als van de moorden. Was dit gebod dan werkelijk alleen voor de eigen groep bedoeld?

Net als bij overspel is er echter nogal een grijs gebied over wat je onder diefstal moet verstaan. De definitie is niet bepaald eenduidig - zoals blijkt uit de bovenstaande voorbeelden.
Volgens Ayn Rand (grondlegster van het neoliberalisme en constructivisme) is het aan het kapitalisme te danken dat eigendom een juridische status heeft. In het pre-kapitalistische tijdperk kwam alles de koning toe; hij deelde en onteigende naar eigen inzicht, zo schreef ze in 'Capitalism, the Unknown Ideal'. De opvattingen over bezit en eigendom - en dientengevolge dus ook over wat diefstal is - zijn in de loop der geschiedenis veranderd. En zelfs vandaag de dag verschillen de opvattingen over diefstal van persoon tot persoon.

Hoe er in het verleden met dit gebod is omgegaan is eigenlijk niet zo heel relevant in mijn 'missie' om de tien geboden te beschouwen. Men neme de tekst en legge het naast de meetlat van Menselijke Waardigheid, Gelijkwaardigheid en Solidariteit - en klaar is Kees. Bij twijfel of onduidelijkheden kunnen eerdere interpretaties en gebeurtenissen uitkomst bieden, maar in hoeverre is het nodig bij een gebod dat zo voor zich spreekt?
Wanneer je iets steelt, is dat een teken van disrespect tegenover de rechtmatige eigenaar. Je tast hem of haar aan in diens waardigheid, en het getuigt bepaald niet van solidariteit - want je misgunt haar of hem diens bezitting.
De afspraak om met je klauwen van andermans spullen af te blijven (ik kom hier ook nog op terug bij het tiende gebod) past prima bij het socialisme van vandaag.
Steel niet,
maar wat is stelen precies?

Coen van Veenendaal richtte Alpe de Huzes op, zodat mensen zes keer over de Alpe d'Huez konden fietsen om geld in te zamelen tegen kanker. Wat de deelnemers niet wisten is dat zij niet (alleen) tegen kanker fietsten, maar (ook) voor de bankrekening van Van Veenendaal: de initiatiefnemer stak ruim 1,6 ton in eigen zak.
Rijkman Groenink ontving bij zijn vertrek bij ABN-AMRO twee jaarsalarissen mee, goed voor 4,3 mln Euro. Daarbovenop cashte hij nog eens 26 mln euro aan opties en aandelen. Dat is een aardige beloning (of: oprotpremie) voor iemand die daar zo'n puinhoop van gemaakt heeft.
De woekerpolissen van de DSB-Bank (onder toezicht van een aantal goedbetaalde VVD-coryfeeen) heeft veel mensen veel geld gekost. De bank werd ook nog eens wanstaltig beheerd (wederom: onder toezicht van een aantal goedbetaalde VVD-coryfeeen), waardoor de oproep tot een bankrun massaal gehoor kreeg - en uiteindelijk nog meer mensen nog meer geld kwijtraakten.

Al deze voorbeelden zijn te beschouwen als diefstal. Toch is het voor de letter der wet allemaal volkomen legaal. De DSB is enkel op de vingers getikt voor het 'onvoldoende informeren' van haar klanten; niet voor het immoreel aftroggelen van geld. En geen van de dieven beschouwt zichzelf als dief. Van Veenendaal vindt het op zijn hoogst 'onhandig', Groenink vindt dat hij gewoon 'recht' had op zijn jackpot en DSB-baas Scheringa gaat zelfs zover dat hij zichzelf als 'slachtoffer' in de tragedie van zijn bank ziet. Oud-financieel directeur Gerrit Zalm (een goedbetaalde VVD-coryfee) zag in zijn functioneren bij de DSB geen enkele belemmering in 2008 om toe te treden tot de Raad van Bestuur van de genationaliseerde ABN-AMRO.
Het morele besef dat zij andermans geld hebben doen terechtkomen op plekken waar de rechtmatige eigenaar van dat geld het niet voor had bestemd, ontbreekt volledig.

Het verwerven van geld via leugens is een onrechtvaardige en (hoewel de wet het soms toestaat) onrechtmatige wijze van rijkdomvergaring. Ergo oplichting; ergo diefstal. Je komt, om de analogie uit Johannes 10:1 te gebruiken, de schaapskooi niet door de deur naar binnen.
Dat geldt niet alleen voor goede doelen en banken, maar ook voor onze eigen overheid die het belastinggeld dat wij met z'n allen opbrengen dient te beheren tot nut van de samenleving. In plaats daarvan wordt er steeds meer op die samenleving bezuinigd, terwijl er maar Nederlandse euro's in de Griekse financiele sector worden gepompt. Griekenland ziet zich steeds meer geconfronteerd met groeiende schulden.
SP-Kamerlid Arnold Merkies zei hierover: "De regering redeneert als een gokverslaafde: om het eerder verloren geld terug te verdienen stopt het steeds weer opnieuw geld in de fruitautomaat. Maar die jackpot valt niet. De huidige aanpak heeft duidelijk gefaald en werkt uiteindelijk zowel in het nadeel van Nederland als Griekenland."
Toch blijft de Nederlandse overheid geld uit de samenleving trekken onder allerlei valse voorwendselen - we zullen het geld 'terugverdienen', het is een 'investering'. Dit werd ook gezegd over de nationalisering van de ABN-AMRO, die het kabinet nu met verlies terug de markt op wil slingeren.

Hoe kan het toch dat er in een liberale samenleving als de onze zoveel gelegaliseerde, maatschappelijke diefstal plaatsvindt? Zorgt de 'onzichtbare hand' van de markt dan niet voor gerechtigheid? In 'Capitalism, the Unknown Ideal' poneert Ayn Rand haar overtuiging dat in de vrije markt alle prijzen, lonen en winsten worden bepaald door de wetten van vraag en aanbod; niet door de 'arbitraire luimen' van de rijken of de armen, niet door iemand's hebzucht of behoefte. Leuk bedacht, maar waarom zien we dan zoveel hebzucht. Waarom sluit het aanbod (inhalige bestuurders) niet aan bij de vraag (integere omgang met ons geld)?
Rand had moeten weten dat ALS haar neoliberale utopie al zou werken, dit ALLEEN zou kunnen onder de voorwaarde dat eenieder eerlijk zou handelen. Zij had OOK moeten weten dat deze voorwaarde en fictie is - al was het alleen al uit haar eigen ervaring.
Hoewel zij in haar leven de mening uitdroeg dat ieder bezit zelf verdiend moest worden, vergaarde zij haar startkapitaal door middel van een lening van familie. Deze lening heeft zij echter tot aan haar dood in 1982 nooit terugbetaald - terwijl ze daar tegen die tijd prima toe in staat was.
In feite heeft het neoliberalisme kunnen ontstaan doordat haar grondlegster haar familie heeft opgelicht - ergo: bestolen.

Eigenlijk is er niet zo'n heldere scheidslijn tussen liegen en stelen; ze liggen in elkaars verlengde. Dat wil zeggen: een leugen is vaak het startpunt van diefstal. Oplichting is diefstal via leugens. En door het vertellen van een leugen 'steel' je de waarheid. Zowel Coen van Veenendaal als Rijkman Groenink als Ayn Rand maakten zich hieraan schuldig.

______________________________________________
- Volg de reeks 'De Tien Geboden' HIER