Veenendaal

Op het moment van schrijven, ziet het er naar uit dat Donald Trump de verkiezingen in de VS heeft gewonnen. Een grafiekje op mijn laptop geeft het aan: 270 kiesmannen nodig om te winnen; Trump heeft er 276. Op twitter zie ik een bericht van Alexander Pechtold, dat hij er beroerd van is...

Dit is niet de uitslag waarop menig Nederlander had gehoopt. Of op gerekend had. En datzelfde geldt voor het Amerikaanse establishment. Maar wie dit niet zag aankomen, heeft boter op zijn hoofd.

Trump heeft zijn winst te danken aan zijn ongepolijste gedrag. Hij heeft zich niet de maniertjes van de politici eigengemaakt, en gedraagt zich als een ploert. Zijn racistische en xenofobe uitlatingen over Moslims en Mexicanen, alsmede zijn sexistische benadering van vrouwen, zullen ongetwijfeld hebben aangesproken bij het rechtse electoraat. Echter; het grote geheim van zijn succes ligt in zijn aanval op het establishment. Hij is de kandidaat die - terecht - hardop zei: de politieke elite heeft jullie in het ootje genomen, het systeem heeft zich tegen jullie gekeerd.
En dat is een boodschap die aanslaat bij mensen. De mensen die inderdaad in het ootje worden genomen door een zichzelf verrijkende politieke elite, die elkaar baantjes en gunsten toeschuift, de middenklasse doet verdwijnen en de arbeidersklasse uitknijpt. De mensen zijn het beu. Zij willen zich weer kunnen herkennen in hun overheid. En als er zich dan een ploert aandient, die de vloer aanveegt met die gehate politieke elite, en de taal van de gewone mensen spreekt... reken maar dat die een flink aantal stemmen bijeen weet te harken!

Het verlies van de Democraten

Maar de winst van Trump en de Republikeinen is niet alleen te danken aan de retorische tovenarij van the Donald. De Democraten hebben in zekere zin hun eigen verlies georganiseerd. Door, inderdaad, maling te hebben aan de gewone mensen in de straten. Deze verkiezing moest zonodig het zoveelste feestje van de elite worden. En dus schoven ze de verkeerde kandidaat naar voren.

Hillary Clinton moest kandidaat worden, omdat het 'haar beurt' was. Eigenlijk was het al 'haar beurt' in 2008, maar toen dook er plotseling aan haar linker zijde een getinte jonge senator aan, met een visioen van hoop en verandering, die het establishment zou aanpakken - en zo werd Barack Obama destijds de kandidaat van de Democraten, won twee presidentsverkiezingen en werd gaandeweg wel ingelijfd in het establishment.
Het was allemaal leuk en aardig, die Obama, maar nu, anno 2016, mocht niets meer tussen koningin Clinton en haar troon komen te staan.
En dus deed Joe Biden - ondanks zijn mateloze populariteit - geen gooi naar het kandidaatschap.

Martin O'Malley en Bernie Sanders deden dit wel. Maar, binnen de DNC (Democratic National Comittee, de partijorganisatie van de Democraten) was afgesproken dat Hillary Clinton moest winnen. Niet dat ze überhaupt veel tegenstand verwachtten. Hooguit O'Malley, die nog het meest op Clinton leek, zou enige concurrentie kunnen bieden, maar deze zou uiteindelijk zijn te verwaarlozen. En Sanders... een (vermoedelijk) atheïstische Jood op leeftijd, die zichzelf socialist noemt, en zeker (naar Amerikaanse begrippen) extreem progressieve standpunten innam... dat zou een lachtertje zijn. Het tegendeel bleek.

#FeelTheBern

Wat volgde in de voorverkiezingen was niet alleen een strijd tussen twee poppetjes, maar een ideologische strijd over de toekomst van de partij. Waarbij Clinton het elitarisme vertegenwoordigde, en Sanders een links-'populistische' richting. Een strijd die nota bene door Sanders gewonnen zou worden, ware het niet dat de DNC nu eenmaal had bepaald dat dat niet mocht. De voorverkiezingen waren doorgestoken kaart (zo blijkt uit het WikiLeaks schandaal), en dat Sanders zo dicht bij de nominatie kwam had de DNC als een teken aan de wand moeten zien.

Niet alleen de peilingen en uitslagen binnen de Democratische partij, waarbij de zwaar geholpen Clinton het ongelofelijk moeilijk had tegen 'lachertje' Sanders hadden de ogen van de DNC moeten openen. Ook peilingen die niet gingen tussen de Democratische kandidaten onderling, maar waarbij Democratische kandidaten tegenover Republikeinse kandidaten werden gezet, spraken boekdelen.
Waar Clinton het moeilijk zou krijgen of zelfs zou afleggen tegen welke Republikein dan ook (ja, zelfs van Jeb Bush zou ze niet makkelijk kunnen winnen), zou Bernie Sanders stuk voor stuk elke Republikein verslaan.

Voor de DNC woog echter het belang van de elite zwaarder dan de stem het volk. En dus was er geen plaats voor het Opaatje dat pleitte voor betaalbare zorg, goed onderwijs, duurzaamheid, tolerantie, een minimumloon dat hoog genoeg is om van te leven, en een beteugeling van de kapitalistische krachten die het volk ondermijnen. Die de mensen in Flint steunt in hun strijd voor schoon drinkwater. Die de mensen bij Standing Rock steunt in hun verzet tegen de Dakota Access Pipeline. Die de mensen in Amerika steunt in hun strijd voor een fatsoenlijk bestaan in een fatsoenlijke samenleving. Nee, voor Sanders was geen plaats. Clinton moest en zou het worden...

Verkeerde kandidaat, verkeerde strijd

En dus zadelde de Democratische partij zichzelf op met een kandidaat die niet belichaamt wat het Amerikaanse volk nodig heeft. En wantrouwen oproept.
Kan iemand die campagne gevoerd heeft voor Goldwater het progressieve geluid vertolken? Kan iemand die zwarte jongeren wegzette als 'superpredatoren' het gezicht zijn van rassengelijkheid? Kan iemand die tot 2013 tegen het huwelijk voor mensen van hetzelfde geslacht was, een geloofwaardig voorvechter zijn voor de LGBT-gemeenschap? Strijdt iemand die truckladingen geld van het bankwezen ontvangt werkelijk voor sociale waarden?

Begrijpelijkerwijs was het vertrouwen in Clinton flinterdun. Zij moest het hebben van de uitglijders van Trump, die zich - gelukkig voor haar - maar wat vaak voordeden. Maar er hoefde maar IETS te gebeuren dat het Amerikaanse volk herinnerde aan haar onbetrouwbaarheid, en ze ging weer onderuit. Zelfs na het "pussyschandaal", dat haar op een niet in te halen voorsprong zette, bleek haar winst niet veiliggesteld. Het simpele bericht dat de FBI nog één keertje haar e-mails wilde bekijken, was voldoende om deze voorsprong te doen verdampen.

Ook was Clinton nog niet op voorhand zeker van de progressieve volksstem. Al rekenden zij en de DNC er wel op; onder progressievelingen was zij immers te verkiezen boven het alternatief - Trump.
Maar de wijze waarop zij de kandidatuur van Sanders gestolen hadden, had hen niet populair gemaakt in sociaal-progressieve kringen. Vele kiezers opteerden voor een 'third party candidate', of overwogen om maar eens thuis te blijven. Clinton had zich immers al bewezen als een verschrikking voor het progressieve geluid; veel minder erg dan Trump kan zij niet zijn.
En wat deden Clinton en haar hofhouding om die kiezers alsnog in haar kamp te krijgen? NIETS! In plaats daarvan werden haar kritikasters weggezet als sexisten, want hoe durfden ze de eerste vrouwelijke presidentskandidaat af te vallen? (Stel dat Carly Fiorina de Republikeinse kandidatuur in de wacht had gesleept; zouden zij dan hetzelfde roepen?) Gemakshalve lieten ze buiten beschouwing dat veel kiezers die niet weglopen met Clinton - juist in het progressieve kamp - wel weglopen met vrouwen als Elisabeth Warren en Jill Stein. De onterechte aantijgingen sorteerden eerder een averechts effect, en vergrootten de afkeer jegens Clinton.

De progressievelingen die Clinton wel het voordeel van de twijfel gaven, werden evenmin met open armen ontvangen. Uiteraard wilden zij weten welke invloed Sanders en Warren op Clinton hadden, nu zij zich in haar kamp (tegen Trump) hadden gevoegd. Zij wilden beleidsvoorstellen horen. Inhoud. Een wenkend perspectief.
In plaats daarvan kregen zij tenenkrommende grapjes.
"PokémonGo to the polls",
"Trumped Up Trickle Down Economics",
au...

En wat heb je nou geleerd?

Uiteindelijk ben ik niet verbaasd dat Clinton de verkiezingen heeft verloren. Ik zag al een jaar vantevoren aankomen dat Clinton niet opgewassen zou zijn tegen Trump. En iedereen met een beetje gevoel voor politiek, en een beetje inzicht in de staat van de samenleving, had dit ook kunnen en moeten zien.

De winst van Trump. De populariteit van Sanders. Brexit. Het NEE tegen het Oekraïneverdrag. Het NEE tegen de Europese grondwet. Het verzet tegen CETA, TTIP, en al die andere asociale verdragen. De Occupy-beweging. De beweging voor het Nationaal Zorgfonds. De onrust rond Zwarte Piet (zowel voor- als tegen). DENK. De PVV. Syriza. Podemos.
Al die ontwikkelingen, ook al hebben ze soms weinig met elkaar te maken. Ook al delen ze niet allemaal dezelfde inhoud, en rusten ze niet allemaal op dezelfde ideologie; één ding hebben ze allemaal gemeen. Ze vertolken het volk, de gewone mens, die de elite zat is. De elite die ons benadeelt, bedondert en de wet voorschrijft heeft zijn langste tijd gehad.
En de elite zal ons niet lang meer kunnen tegenhouden, en wel om één simpele reden: wij zijn met meer.

Laat dit een les zijn voor Alexander Pechtold en zijn D66. Ooit begonnen als stem van het volk; nu een prototype elitekliek. Wees weer de volkspartij die jullie bij jullie oprichting waren - of onderga hetzelfde lot als Clinton en de DNC.
Maar meer nog dan D66 zal de PvdA bij zichzelf te rade moeten gaan. Zij hebben dit al meegemaakt tijdens de 'Fortuyn-revolte', en bewijzen nu daar niets van geleerd te hebben. Hun huidige lijsttrekkersverkiezing lijkt georganiseerd te zijn door niemand minder dan Debby Wasserman Schultz. Gegadigden Bosman en Oosting zijn uitgesloten van de race (want waarom zouden de leden over geschiktheid mogen beslissen?) en Monasch' deelname is om mysterieuze redenen uitgelopen op een breuk...
Ik ken de ins en outs bij de PvdA niet, maar de schijn die ze over zichzelf afroepen is dodelijk. De lijsttrekker zal één van de twee belangrijkste gezichten van de huidige (meest gehate) coalitie zijn, Samsom of Asscher. Uitdagers worden op afstand gehouden. De elite lijkt te moeten prevaleren.
Als de les uit 2002 te ver weg gezakt is, laat dan de Amerikaanse verkiezingsuitslag van vannacht de nieuwe les zijn.
Het establishment is bezig met zijn aftocht. Wees de stem van het volk, of het volk kiest zelf een stem.