Veenendaal

In bovenstaand filmpje bespreekt Arjen Lubach de AOW-verhoging. Dit doet hij op zijn beproefde wijze, waarin hij onderzoeksjournalistiek combineert met (soms wat geforceerde) humor. Maar hoe sterk hij normaal gesproken is, ook hij maakt af en toe een denkfout.

En helaas voor hem: zijn AOW-item barst ervan.

En omdat ik Lubach een stuk hoger heb zitten dan Patrick van Schie, zal ik ook zijn betoog ontleden en bekritiseren. En zodra ik dat eenmaal gedaan heb, zal ik een poging doen om zijn motieven te achterhalen. Met een beetje geluk heb ik Lubach, aan het eind van dit blog, volkomen ontmaskerd.

1. Valse dichotomie

De gehele premisse van Lubach's item berust op een valse dichotomie. Of, in gewoon Nederlands: Lubach berust z'n hele verhaal op een ongeoorloofd onderscheid. Hij gaat ervanuit dat de verdeling van de welvaart langs de lijnen van leeftijd lopen, waarbij oud gelijk staat aan rijk, en jong gelijk staat aan minder rijk.

En ja, gemiddeld zou je kunnen stellen dat ouderen de 'rijkste leeftijdsgroep' zijn, maar de door Lubach zelf aangehaalde 3% ouderen onder de armoedegrens koopt daar niets voor.
Al vroeg in het filmpje duikt de 63-jarige Nel de Vries op. De Vries is docent Maatschappijleer. Niet bepaald een professie die je doet zwemmen in het geld.
Boem, daar ga je al: op het moment dat je de verdeling van welvaart langs andere factoren dan leeftijd gaat bekijken, zul je zien dat mensen ineens van de armste naar de rijkste groep kunnen verspringen.

Er is maar één betrouwbare meetlat om te kunnen zien hoe het geld verdeeld is: door echt te kijken naar waar het geld zit, en andere factoren buiten beschouwing laten. En dat is precies wat Jan Marijnissen aangeeft in het filmpje: "de rijken zijn de rijkste groep."
Het is logica waar geen speld tussen te krijgen is, dus wat doet Lubach? Hij ridiculariseert Marijnissen's uitspraak; Lubach's valse dichotomie moet 'waarheid' blijven.

2. Valse rivaliteit

Een tweede denkfout, verwant aan de valse dichotomie, is de valse rivaliteit. Niet alleen koppelt Lubach welvaart aan leeftijd, hij verbindt er zowaar zelfs een klassenstrijd aan!

Lubach suggereert dat opkomen voor de belangen van ouderen gelijk staat aan het indruisen tegen de belangen van jongeren. Jawel: SP, PVV en 50+ komen in het geweer voor de rijke ouderen om de arme jongeren te 'bestelen'. En waarom? Omdat er nou eenmaal meer ouderen zijn die de gang naar de stembus maken. Door die (zelfverzonnen) motivatie eraan te plakken, gaat Lubach zelfs de grens van de integere onderzoeksjournalistiek over, en verlaagt zich tot het riool van politieke roddels. Je zou haast denken dat hij een eigen politieke agenda voerde (maar daarover later meer).

Zelfs zonder de speculatie van electoraal gewin is de gesuggereerde 'strijd' tussen oud en jong buitengewoon vals. Als je die conclusie trekt, enkel op basis van het AOW-standpunt, laat je een schat aan informatie buiten beschouwing die het tegendeel aantoont.
Als je het geheel van het (concept-) verkiezingsprogramma van de SP bekijkt KUN JE NIET MET DROGE OGEN BEWEREN dat de SP zich tegen jongeren keert - al dan niet ten gunste van ouderen. De SP erkent het dichotomie van een leeftijdsgerelateerde klassescheiding immers niet, en doet niet mee aan een valse generatiestrijd.
Ook de PVV ziet jongeren niet als de vijand. De PVV ziet 'de Islam' als vijand.
En zelfs 50+, die expliciet de kant van de ouderen kiest, kiest daarbij NIET automatisch partij TEGEN jongeren. In tegendeel; net als de SP steunt 50+ de strijd van Young&United voor de afschaffing van het jeugdloon (dus voor eerlijke salarissen aan jongeren).

Hoezo, tegen jongeren?

3. Valse probleemstelling

Oud staat dus niet gelijk aan rijk. En pro-oud staat dus niet gelijk aan anti-jong. Tot dusver heeft Lubach de plank al behoorlijk misgeslagen met zijn 'AOWeetjes', maar misschien doet hij nog wel iets goed. Hij heeft immers zijn huiswerk gedaan, dus hij moet toch een keer de spijker op zijn kop slaan.

Ergens moet een geldige reden te vinden zijn om de AOW-leeftijd (alweer) te verhogen... toch?
Lubach lijkt deze te vinden in de statistische voorspelling dat er in 2040 op elke 2 werkenden 1 AOW'er is te vinden. Dat is inderdaad een groot probleem, want het zou immers betekenen dat "elk tweeverdienend stel naast hun hond en hun kinderen een AOW'er moet onderhouden."

Ja, dat is inderdaad een heftige last op de schouders van al die tweeverdienersstellen. Maar klopt het wel?
Nee, natuurlijk klopt het niet! Anders was ik er niet over begonnen!

Dat er op elke 2 werkenden 1 AOW'er is, wil nog niet gelijk zeggen dat elke AOW'er door twee werkenden moet onderhouden worden. Het zijn (voorspelde) gemiddelden. Het is heel goed denkbaar dat stinkend rijke werkenden meer AOW'ers 'onder hun hoede' hebben, en een tegelzetter of docent maatschappijleer nog niet eens een tiende AOW'er. Kortom, een gemiddelde zegt nog niets over hoe de realiteit er voor echte mensen uit gaat zien.

Daarenboven zijn het niet alleen de werkenden die de AOW's kunnen betalen. Niet alleen op inkomsten uit arbeid wordt belasting geheven, dus ook beleggers en renteniers kunnen meebetalen aan de AOW. En wat dacht je van bedrijven?

Het is nota bene Lubach zelf geweest die eerder wees op 'belastingparadijs Nederland', en een item had over de (vermeende) staatssteun aan Starbucks. Wij betalen, in Lubach's woorden, mee "aan de dubbele latté macchiato met caramel-twist van een hipster met een baard". Maar niet dat die minder betaalt voor zijn koffie. Nee, het komt allemaal op de rekening van Starbucks.

Ergo, als die multinationals met hun brievenbussen eindelijk eens hun eerlijke aandeel aan belastingen gaan betalen, komen de kosten van de AOW niet meer enkel op de schouders van de werkenden terecht. En dan bestaat het probleem van de twee werkenden en hun AOW'er niet meer.
Of moet mijn moeder langer doorwerken voor het belastingvoordeel van Starbucks?

4. Valse oplossing

Maar stel dat het niet lukt om bedrijven die van ons profiteren eerlijk te laten bijdragen  aan de samenleving. Stel dat het inderdaad de hardwerkende Nederlanders zullen zijn, die de kosten van de AOW gaan dragen. Lost het verhogen van de AOW-leeftijd dan wat op?

Nee.

In de eerste plaats, omdat het verhogen van de AOW-leeftijd er niet voor zorgt dat er plotsklaps meer werkenden zijn. Aanpassing van de AOW-leeftijd heeft geen invloed op de werkgelegenheid; althans geen positieve.

In de tweede plaats zorgt het verhogen van de AOW-leeftijd weliswaar voor minder AOW'ers, maar dat wil niet zeggen dat er daarmee minder kosten voor de samenleving zijn. Nogmaals; een hogere AOW-leeftijd doet niets goeds voor het aantal beschikbare banen. De mensen die met het verhogen van de AOW-leeftijd geen werk hebben, zullen toch moeten (worden) voorzien in hun levensonderhoud. Dat zal toch door (het werkende deel van) de samenleving worden opgebracht.

En misschien blijft een 65+'er wel langer doorwerken. Dan komt die baan dus niet beschikbaar voor een starter op de arbeidsmarkt met een jong gezin. Niet alleen betekent dus dat het verhogen van de AOW-leeftijd indruist tegen het belang van jongeren (waarmee er van de valse rivaliteit zoals besproken onder 2 geen spaan over zou blijven), maar de kosten van de samenleving zijn ook hoger: het is nu eenmaal duurder om een gezin te onderhouden dan om een enkele oudere te voorzien van een AOW'tje.

5. Waarom, Lubach, waarom?

Als trouw en enthousiast kijker van het programma 'Zondag met Lubach' ga ik graag uit van de onschuld van Lubach. Een blinde vlek (of vier) kan iedereen overkomen, en het is goed mogelijk dat die arme Arjen Lubach zich van geen kwaad bewust is. Dat is mogelijk, en wat mij betreft het meest wenselijke scenario.

Zijn hashtag "Opoelisme" was leuk gevonden, en misschien wilde hij deze niet opofferen aan een humorloos en kapotgenuanceerd item, en nam Lubach daarom maar wat onnauwkeurigheden in zijn werk voor lief. Dat is al iets minder wenselijk, maar nog altijd vergefelijk - en ook niet geheel onwaarschijnlijk.

Echter, de wijze waarop hij van leer trekt tegen de door hem benoemde "opoelistische" partijen, en ongegronde speculaties doen over hun "opoelistische" motieven, en zijn kijkers oproept om weg te blijven bij deze "opoelistische" partijen, roept de verdenking van een politieke agenda over zich af. Zou Lubach welbewust het Nederlandse volk onjuist informeren?

Welk motief zou Arjen Lubach hebben voor zijn vermoedelijke volksmisleiding?

6. Een roos bij iedere andere naam...

Om deze vraag te kunnen beantwoorden zal ik engszins moeten speculeren. Ik neem aan dat Lubach mij hiervoor zal vergeven, omdat ik dezelfde logica als hij gebruik bij deze gedachtesprong.

Zoals Lubach ouderen afschildert als de "rijkste groep Nederlanders", zo ga ik er vanuit dat de publieke omroep het "PvdA'ste domein op de Nederlandse televisie" is. En dat de VARA en Lubach's VPRO daarin de kroon spannen. En ik verwacht niet dat dit vooroordeel snel ontkracht wordt...

Het is dus niet geheel onwaarschijnlijk dat Lubach, VPRO-er, zich aangetrokken voelt tot de PvdA. En misschien wel trouw PvdA stemt. Of zelfs lid is.

Dit plaatst zijn boy crush voor Jeroen Dijsselbloem wel in een heel ander daglicht. En het verklaart waarom hij uitgerekend drie partijen in een kwaad daglicht stelt, waar ontevreden ex-PvdA-kiezers hun heil zoeken. En waarom hij zijn publiek een valse realiteit rond deze partijen voorschotelt.

Conclusie

In tegenstelling tot wat Lubach beweert, staat oud niet gelijk aan rijk, is er geen generatiestrijd gaande tussen oud en jong, ligt het probleem van de betaalbaarheid van de AOW niet eenzijdig bij hardwerkend Nederland, en draagt aanpassing van de AOW-leeftijd niet bij aan een oplossing. Sterker nog, de realiteit is volkomen tegenovergesteld aan Lubach's verhaal.

Dat Lubach desalniettemin deze onzin presenteert aan het Nederlandse volk is mogelijk te wijten aan een blinde vlek, een onbewust bias, of de onwil om humor te offeren aan nuance. Kwalijker is het, als Lubach's AOW-item het product is van een actief, bewust gevoerde politieke agenda.

Als Lubach inderdaad lid is van de PvdA, of op wat voor wijze dan ook sympatiseert met die partij, dan is dat zijn goed recht. Het zou hem dan wel sieren om daar transparant over te zijn, opdat het Ne'erlandsche volck zijn (doorgaans bijzonder nuttige) bijdragen aan het publieke debat op waarde zou schatten.
En hij is het aan zijn stand verplicht te trachten om zijn politieke voorkeur geen enkele rol te laten spelen in zijn werk. Want dat maakt het verschil tussen integere journalistiek en roddelgebroddel; tussen betrouwbare informatie en keiharde propaganda.

#Opoelisme... pfff....