Veenendaal

Derhalve hebben Wij aan de Israelieten voorgeschreven dat wie een ander doodt(...) het ware alsof hij het gehele mensdom had gedood. Soera 'De Tafel' 32

Als je een mens doodt, ben je een moordenaar. Dood je er miljoenen, dan ben je een overwinnaar. Als je iedereen doodt ben je een god. Jean Rostand

Het zesde gebod (pleeg geen moord) oogt, voor wie de geschiedenis kent, problematisch voor socialisten. Immers, er zijn in de geschiedenis vele zichzelf socialistische individuen, groeperingen en regimes geweest die het nodige bloed hebben laten vloeien. Denk aan het verzetswerk van Hannie Schaft, de gevechtshandelingen in de Russische en de Cubaanse revoluties, de schimmige werken van de Stasi en de KGB.

Niet dat volgelingen van de 'abrahamitische god' in de positie zijn hen hierover verwijten te maken. Het Joodse volk trekt in het Oude Testament van oorlog naar oorlog. Met God aan hun zijde maken ze de nodige vijanden een kopje kleiner. Vandaag de dag zijn ze verwikkeld in een bezettingsoorlog waarbij ze Palestijnse burgers het leven dusdanig moeilijk maken dat de dood er soms op volgt. Om maar te zwijgen over wat ze doen tegen de Palestijnse vrijheidsstrijders.

De christenen zijn geen deugdzamere loot aan de monotheistische boom. Vanaf het moment dat de volgelingen van Jezus een zelfstandige religie vormden, werd er bloed vergoten. De kruistochten, de heksen- en kettervervolgingen... De moordaanslagen van christenextremisten op abortus- of euthanasieartsen... alles 'in de naam van God'. God werd zelfs geclaimd door George W. Bush om zijn oorlogen tegen aanhangers van diezelfde God in Irak en Afghanistan te rechtvaardigen.
En als christenen zelf de trekker niet overhalen, dan verheerlijken zij het geweld wel. Als de Veenendaalse kinderen de aubade ter ere van de vorst brengen op Koninginne- of Koningsdag, wil er wel eens een lied als 'Wilt Heden nu Treden' of 'Gelukkig is het Land' in het repertoire worden opgenomen.
Wie "Als daar met moord en brand / De vijand rondom zwermt (...) Hij zelf komt tot de val." of "En maken groot zijns lieven namens eere / Die daar nu onzen vijand slaat terneer." uit de monden van een plein vol kinderen hoort, kan niet met droge ogen beweren dat het christendom per definitie een intrinsiek vredelievende religie is.

Dat geldt evenmin voor de islam. De onstaansgeschiedenis van deze religie is even bloederig als die van het jodendom - islam's 'oudere zus'. Mohammed deed als veroveraar niet onder aan Mozes of Jozua. Zijn laatste woorden behelsden onder andere de instructie de heidenen van het Arabische schiereiland te 'verwijderen'.
Anno de 21e eeuw wordt er onder de vlag van de islam het ene bloedbad na het andere aangericht. 'Uit naam van de islam' worden joden, christenen, boeddhisten, atheisten en zelfs medemoslims een kopje kleiner gemaakt. 9/11. De laffe moord op Theo van Gogh. Het onoverzichtelijke geweld van de Arabische lente, waarbij er dagelijks honderden mensen sterven. De gifgasaanval in Syrie die ertoe leidden dat ruim 1700 mensen - onder wie veel kinderen - moesten vechten voor hun leven, en dit gevecht verloren. Ruim 6000 mensen hebben moeite met ademhalen.
Het is verschrikkelijk.

Wie nu denkt dat liberalen een bloedloze 'moral high ground' hebben, moet dringend worden gewezen op Chili. Op 11 september 1973 werd de democratisch gekozen socialistische president Allende slachtoffer van een staatsgreep. Hij doodde zichzelf met een geweer dat hij van Fidel Castro cadeau had gekregen, vlak voordat de troepen van Pinochet binnenvielen.
Generaal Augusto Pinochet nam de boel over en voerde, gesteund door de Verenigde Staten een liberaal beleid. Op economisch terrein waren het de Chicago Boys van onder andere de Amerikaanse liberale econoom Friedman die de scepter zwaaiden.
Pinochet's liberale dictatuur is door akelig bloedvergieten tot stand gekomen; het duurde tot 1990 voordat er weer democratie in het land kwam. (Alleen al) in de eerste drie jaar van zijn regime zijn er 130.000 politieke tegenstanders gearresteerd, enkele tienduizenden gemarteld, ongeveer 3.000 zijn er vermoord of 'verdwenen'. Leve het liberalisme?

Dwars door alle religies en politieke ideologieen heen is de menselijke geschiedenis doordrenkt met vloeiend bloed.
Hoe serieus is dat gebod dan nog te nemen?

Natuurlijk; de ene liberaal is de andere niet. Ik kan Mark Rutte (in tegenstelling tot Ronald Reagan) niet aansprakelijk stellen voor het bewind van Pinochet. Evenmin kan ik de bakker op de markt verantwoordelijk houden voor 9/11, Frits Barend voor de oorlog tegen de Amelekieten of mijn eigen dominee voor de ketterverbrandingen.
En ik ben, als hedendaags socialist, niet aanspreekbaar voor het schrikbewind van Stalin. In mijn opvattingen over de samenleving passen geen dictatuur en bloedvergieten. Ik geloof in gelijkwaardigheid tussen de mensen - zonder uitzondering. Ik geloof dat ieder mens van onmeetbare waarde is; daar past geen moord bij.

Voor christenen zijn er situaties denkbaar om uitzonderingen op de geboden te nemen. Het Nieuwe Testament verhaalt over verschillende situaties waarin Jezus geboden overtrad. Volgens de bijbelse overlevering genas hij diverse keren zieken op de sabbat (een overtreding van het vierde gebod), en wees hij ooit zijn moeder de deur toen zij hem (in o.a. Matth. 12:46-50) met zijn broers opzocht (een overtreding van het vijfde gebod). Zouden er ook uitzonderingen voor het zesde gebod denkbaar zijn? Hoewel het naar onze maatstaven een zwaarder gebod zou zijn dan sabbatsrust of respect voor ouders, is het gebod tegen moord toch op een lagere plaats gezet. Maar toch: bestaat er een situatie waarin moord te rechtvaardigen is?

Hoe weinig graag ik het wil toegeven, moet ik deze vraag met 'ja' beantwoorden.
Ik ben maar wat blij dat Hannie Schaft het bloed niet schuwde in haar verzetswerk. De aanslagen die zij pleegde op landverraders, collaborateurs en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog beschouw ik als heldendaden. Ook ben ik blij dat de geallieerden de wapenen ter hand namen om een einde te maken aan het nazistische schrikbewind van Hitler.
De Russische en Cubaanse revoluties hebben weliswaar levens gekost; het alternatief was het aanblijven van respectievelijk de Tsaar en Batista - ook geen aanlokkelijke optie. Enige bewondering voor deze revoluties kan ik niet verhullen - al ben ik geen fan van de regimes die eruit voortvloeiden.
Dus ja, als het doden van je medemens minder rampzalig is dan het alternatief, is het te rechtvaardigen. Dat wil dus zeggen: (alleen) in de allerextreemste situaties.

"Pleeg geen moord"
is, afgezien van die extreme onvermijdelijke situaties, een prima uitgangspunt. Geweld, en zeker dodelijk geweld, dient zoveel mogelijk vermeden te worden. Soms kan het ook, getuige Ghandi en Nelson Mandela's geweldloze verzetten.
Ik hoop dan ook dat ik nooit in een situatie kom waarbij moorden te verkiezen is boven het alternatief.
Ook het geweld in Syrie verdient het om zo snel mogelijk te worden beeindigd. De situatie is te ingewikkeld om een kant te kiezen; welke partij verdient onze sympathie? In ieder geval de slachtoffers: de mannen, vrouwen en kinderen die dagelijks de dood vinden. Of ze nou aan de kant van de regering of de rebellen staan.

______________________________________________
- Volg de reeks 'De Tien Geboden' HIER