Veenendaal

Vijf Zuilen / Zomerspecial 2016

Omdat God overal zou zijn, bidt niet elke Moslim met het gezicht richting Mekka. De meeste Moslims doen dit echter wel; Mekka is voor hun de belangrijkste plek op aarde. Het bidden geschiedt ten minste vijf keer per dag. De vijf gebedsmomenten vormen de salat; de tweede Zuil van de Islam...

De Koran schrijft drie gebedstijden voor; als de avond valt, aan het begin van de dag een een keer 's nachts:

Houd het gebed bij het verbleken van de zon tot aan het donker van de nacht; en het reciteren bij de dageraad. Voorwaar, van het reciteren bij de dageraad wordt getuigd.
Blijf gedurende een deel van de nacht vrijwillig wakker (voor het gebed). Waarschijnlijk zal uw Heer u een verheven rang verschaffen.
Soera De nachtelijke tocht, de Kinderen van Israël, 17:78, 79
vertaling: altafsir.com

Ondanks dat er maar drie gebedstijden in de Koran staan vermeld, kennen de Moslims er maarliefst vijf:

1. Fajr, 's ochtends vroeg, nog voor de zonsopkomst.
2. Dhuhr, tussen de middag.
3. Asr, in de tweede helft van de namiddag.
4. Maghrib, in de vroege avond.
5. Isha, later op de avond - als de zon volledig onder is.

Op een paar uitzonderingen na kunnen en mogen de gebeden overal plaatsvinden. Het hoeft doorgaans niet persé in een Moskee; al wordt dit - met name bij het wekelijkse vrijdagmiddaggebed - wel verwacht.

Bidden is...

In essentie is bidden het gesprek aangaan met het hogere, of: de Hogere. Het gebed kan strakke vormen hebben, met een voorgeschreven inhoud, of juist vrij en heel persoonlijk.
De gebeden die salat vormen, zijn behoorlijk strak ingericht en kennen veel vaste elementen en rituelen. Zelfs de taal waarin gebeden dient te worden, het Arabisch, is voorgeschreven. Bekeerlingen mogen in eerste instantie wel in hun eigen taal bidden, maar op termijn wordt ook van hen verwacht het gebed in het Arabisch te doen.
Het Christelijke 'Onze Vader' is ook een gebed met een behoorlijk strakke vorm - van woord tot woord is voorgeschreven wat je moet zeggen.

Naast die strakke voorgeschreven gebeden kan het er ook losser aan toegaan. De gebeden in de salat bieden (soms) ruimte voor een persoonlijk gedeelte. Misschien wordt er door Moslims ook wel buiten de Salat om gebeden - ik weet niet in hoeverre dat gebruikelijk is. Maar die gebeden lenen zouden zich uitstekend lenen voor een persoonlijke invulling.
Bij Christenen is het in ieder geval niet ongebruikelijk om op een zelfgekozen moment zelfgekozen woorden tot God te richten - maar die kennen (veelal) ook niet zo'n strak dagelijks gebedsschema als de Islamitische Salat.

Bidden hoeft overigens niet persé met hardop gesproken (of gezongen) woorden: verscheidene religies kennen ook zoiets als een 'stil gebed'.
Voor wie niet in God of een ander hoger wezen gelooft zijn er alternatieven voor bidden: mediteren, je hoofd legen, (hardop) nadenken of praten in jezelf.

Religie en ideologie(ën)

Omdat bidden in de kern van haar wezen een religieuze activiteit is - nog meer dan het afleggen van een belijdenis - kent het geen plaats in wereldse (seculiere) ideologieën. Noch het Socialisme, noch het Liberalisme kent het gebed.

In het moderne Socialisme is de mens de maat van alle dingen. Zowel in aard (kwaliteit), als in omvang (kwantiteit).  De hoofdtaken van de SP zijn dan ook: het formuleren van fundamentele kritiek op de kapitalistische wereldorde, het aandragen van en strijd voeren voor het verwerkelijken van alternatieven voor de korte en langere termijn, en het gesprek en de samenwerking aangaan met iedereen die wil en durft te denken over een betere wereld.
Dit sluit religie niet op voorhand uit; noch sluit het samenwerking met religieuze mensen op voorhand uit. Wie zich in de strijd voor een betere wereld gesterkt voelt door het gebed, moet vooral bidden.
Het klassieke (Marxistische) socialisme is ook niet op voorhand anti-religieus. Religie werd door Marx gezien als een pijnstiller, die de aandacht van het volk afleidde van de ellende waarmee het te kampen had. "Opium van het volk."
De linkse traditie van religiekritiek draait dan ook niet zozeer om het geloven zelf, maar vooral over hoe het geloof wordt ingezet. Als excuus om ongelijkheid te bestendigen, of als inspiratie om deze te bestrijden? Als legitimering van geweld, of als motivatie om de vrede na te streven? Wie zijn of haar geloof inzet om de waarden van MENSELIJKE WAARDIGHEID, GELIJKWAARDIGHEID en SOLIDARITEIT uit te dragen, mag zich tot bondgenoot in het werken aan een betere wereld rekenen.

Hoe anders is het voor het Liberalisme. Niet dat er geen godsdienstige Liberalen zijn - in tegendeel - maar in de grond van haar Wezen is het Liberalisme een anti-religieuze ideologie. Ze veronderstelt immers dat de mens er niet is voor 'elkaar', laat staan voor een 'hoger wezen', maar louter voor zichzelf.
Adam Smith (1723-1790) zei het al: "Het is niet vanwege de goedheid van de slager, de brouwer of de bakker dat wij ons eten verwachten, maar vanwege hun eigenbelang."
Ayn Rand (1905-1982) ging nog een stap verder: "Geloof als zodanig is extreem schadelijk voor het leven van mensen: het is de ontkenning van de rede."
Als Liberalen al een 'hoger wezen' erkennen, is dat niet God, niet de samenleving, niet de liefde. Nee, het is de 'markt', die volgens hen geen stro in de weg gelegd dient te worden, en waaraan de gehele samenleving zich moet onderwerpen.
Smith beschreef de markt als een 'onzichtbare hand' die collectieve welvaart zou genereren zolang iedereen maar (enkel) voor zijn eigen hachje zou gaan. Solidariteit zou enkel plaats kunnen vinden uit 'welbegrepen eigenbelang' of omdat de 'onzichtbare hand' de mens daartoe stuurt. Maar expliciet het goede nastreven... dat doe je nu eenmaal niet. Dat zou immers de 'marktwerking' (voor Liberalen het 'werkelijke goede') alleen maar verstoren.

Het Liberale marktdenken zou gezien kunnen worden als een godsdienst, met de markt als god. Het laissez-faire kapitalisme als geloofsbelijdenis. Economen en bankiers als hogepriesters.
Hoewel er volop offers gebracht worden aan deze god, wordt er niet toe gebeden. Dat zou immers zinloos zijn, want volgens de wet van de markt wordt er geen 'gebed' verhoord zonder winstoogmerk: "Het is niet vanwege de goedheid van de slager, de brouwer of de bakker dat wij ons eten verwachten, maar vanwege hun eigenbelang."
De markt is een genadeloze god...