Veenendaal

Afgelopen maandag verscheen er in het AD een bericht over controversiële kruidnoten. Er wordt aanstoot genomen aan kruidnoten met 'VOC-kruiden' van Van Delft Pepernotenfabriek. Dekolonisatienetwerk voormalig Nederlands Indië heeft een klacht ingediend bij de fabrikant en bij verkoper Albert Heijn.

En terecht.
Dit is geen vaag verband, zoals de racistische melk waarmee PETA een week eerder op de proppen kwam. Het gaat om een directe verwijzing naar een organisatie met nogal wat bloed aan de handen.
De Vereenigde Oostindische Compagnie, oftwel VOC, vergaarde handelswaar in Indië om de welvaart van (het toch al rijke deel van) Nederland te vergroten. Dit deden zij door middel van beroving, uitbuiting en moord.
Om kruiden te verkrijgen is bijvoorbeeld de volledige bevolking van de Banda-eilanden uitgemoord.
Bepaald niet iets om trots op te zijn.

De fabrikant ziet zelf geen enkel probleem. "De VOC heeft ons heel veel welvaart en ontwikkeling gebracht. Of ze mogelijkerwijs dingen hebben gedaan die niet door de beugel kunnen, dat weet ik niet. Het is voor ons gewoon een verwijzing naar een belangrijke organisatie uit het verleden, die ons de kruiden heeft geleverd om pepernoten van te kunnen maken", laat een woordvoerder weten aan het AD.
Ofwel die woordvoerder lult uit zijn nek, ofwel hij is oerstom en ongeïnformeerd.

Ja. Ooit stond de VOC voor de handelsgeest van Nederland. Maar de laatste jaren is er een bewustzijn gegroeid over hoe de 'handel' van de VOC eruit zag.

VOC-Mentaliteit

Het is inmiddels al ruim twaalf jaar geleden dat toenmalig premier Balkenende zich vergalloppeerde aan een verwijzing naar de VOC.
"Laten we zeggen: Nederland kan het weer! Die VOC-mentaliteit, over grenzen heen kijken, dynamiek! Toch?" Riep hij de Tweede Kamer toe.
Een pijnlijk moment. Want, terwijl hij de VOC nog associeerde met handelsgeest en ondernemerschap, waren veel Nederlanders al een stap verder.
"De VOC-tijd kende nogal wat rooftochten. Ook is de kolonisatie door de Nederlanders toen ontstaan, zoals Indonesië," reageerde Jan Marijnissen - destijds fractievoorzitter van de SP in de Tweede Kamer, "Als onze premier zegt dat hij terug wil naar de VOC-tijd, kan dat gek overkomen in het buitenland."
En ook ikzelf had het dat jaar over de VOC-mentaliteit, tijdens de Vredesdemonstratie van Veenendalers Voor Vrede, waar ik toen sprak: "We moeten af van die VOC-mentaliteit van machtswellust, hebzucht en uitbuiting," zei ik toen. Een andere VOC-mentaliteit dan die van Balkenende, dus...

Bewust?

De uitspraak van Balkenende, en de ophef die erop volgde, markeerde het kantelpunt wat betreft het denken over de VOC. Sinds 2006 kom je er niet meer mee weg om alleen maar vrolijke dingen te denken bij de VOC.
De Pepernotenfabriek kan zich niet aan de verdenking onttrekken heel bewust gekozen te hebben voor zo'n omstreden naam voor hun nootjes. Ze moeten hebben kunnen weten dat hier ophef zou ontstaan. Dat, vanwege de Pieten-discussie, het hele Sinterklaasgebeuren toch al onder een vergrootglas lag.

Het is niet onredelijk om te vermoeden dat ze er op gezinspeeld hebben omwille van de publiciteit die het zou genereren. En dientengevolge meer kruidnootjes te verkopen.
Uitbuiting en moord gebruiken voor verkoopcijfers... dat is de VOC-mentaliteit.
Toch?