Veenendaal

Zwarte Piet... een racisistisch fenomeen of niet? Hoewel dit vooral deze discussie buiten Amsterdam nauwelijks speelt, buigen de VN zich over de vraag of Zwarte Piet inderdaad de onderwerping van zwarte mensen belichaamt en verheerlijkt.

Het is een moeilijke discussie, omdat het vooral om gevoelens gaat. Gevoelens van de nazaten van slaven, die jaarlijks geconfronteerd worden met de stereotype zwarte dwaas; en gevoelens van aanhangers van het kinderfeest die in Zwarte Piet geen dwaas maar een held zien - en voelen dat hen hun jaarlijkse festijn en cultuurgoed wordt misgund.

In de discussie wordt vooral teruggegrepen op Jan Schenkman, die met zijn boek 'Sint Nikolaas en Zijn Knecht' (1850) het moderne Sinterklaasfeest vormgaf. Zwarte Piet wordt ten onrechte beschouwd als een creatie van Schenkman. Niet alleen is de huidige Piet sindsdien doorontwikkeld met de tijdgeest - ook bestond hij ruim voor 1850.

Zwarte Piet is een geevolueerde vorm van het heidense archetype van een zwarte man of demon dat in vele culturen gekoppeld wordt aan de winterfeesten. Deze Zwarte Man zien we vandaag de dag nog in verschillende tradities terug.
Zo kent men de zwarte Pere Fouettard in delen van Frankrijk, is er de Noorse traditie van de Berserkers, heeft de Krampus in de Alpen dikwijls een zwartgeschilderd gezicht, en kent men in Iran de zwarte man Hajji Firuz - die het Noroez (Nieuwjaar) inluidt.

Sinds 2009 staat het Noroez-feest, met zijn Hajji Firuz, op de Lijst van Meesterwerken van het Orale en Immateriele Erfgoed van de mensheid - een lijst die is opgesteld door de Verenigde Naties (VN). De Algemene Vergadering van de VN deed er in 2010 nog een schepje bovenop door het feest internationaal te erkennen.

Diezelfde VN bestuderen nu of 'onze' Zwarte Piet een racistisch fenomeen is. Vooropgesteld dat iedereen zijn mening mag hebben over onze incarnatie van de Zwarte Man, denk ik niet dat de VN in de positie zijn om iets anders te oordelen dan dat Zwarte Piet geen racistisch fenomeen is. In ieder geval niet zonder hun mening over Noroez en Hajji Firuz te herzien.
Je kunt het immers niet maken om de Zwarte Man op te hemelen tot cultureel erfgoed, om datzelfde fenomeen in een ander land weg te zetten als racistisch.