Sinterklaas is weer in het land. Na wat fophef heeft de intocht, ook in Veenendaal, gewoon plaatsgevonden. Reden van de ophef was de aanwezigheid van Roetveegpieten (in Veenendaal een minderheid van het Pietenkorps, overigens). Het heeft er alle schijn van dat Roetveegpiet het alternatief voor Zwarte Piet wordt, waar we uiteindelijk op zullen uitkomen. En dat zint een hoop mensen niet...
Als er geen racistische intenties achter het vieren van Sinterklaas met Zwarte Pieten schuilen...
Als het de bedoeling is om Sint en Piet 'een vriend van ieder kind' te laten zijn...
Waarom liggen aanpassingen op dit feest dan zo gevoelig?
Om die vraag te kunnen beantwoorden, moeten we vooral kijken naar de witte kant van de pietendiscussie. Houd de Zware Van Nelle en de Schültenbrau paraat; want we gaan het hebben over de klassenstrijd!
Eigenlijk had ik 'de Zwarte man' achter mij gelaten. Ik was klaar met de serie, in iedere betekenis van het woord. Bovendien zijn er geen nieuwe inzichten naar boven gekomen rond Zwarte Piet, of de discussie rond dit personage. Wat ik erover zou schrijven zou een herhaling van zetten zijn.
Maar toen gebeurden er een aantal dingen, die mij toch weer terugbrachten naar deze serie...
Na wat oncomfortabele omzwervingen met Clown-, Roet-, Kaas- en Stroopwafelpieten lijkt het Sinterklaasjournaal eindelijk de oplossing voor het 'Pietenprobleem' te hebben gevonden: Opa Piet is gepromoveerd tot mede-Sinterklaas. Daarmee kan Sinterklaas nu zowel blank als zwart zijn...
Als kind heb ik een blauwe maandag op judo gezeten. En daar construeerde ik een verklaring voor het fenomeen Zwarte Piet. (Let wel; ik was een jaar of 7, 8.)
Je begint je opleiding in Spanje als stout kind dat is meegenomen (dat deed Sinterklaas toen nog). Daar begon je als Witte Piet, waarna je bevorderde tot Gele Piet, Oranje Piet, etc., tot je volleerd was en je Zwarte kleur had verdiend - en je goed genoeg was om mee te gaan op de jaarlijkse reis naar Nederland.
Nadat de Zwarte Pieten de Stoomboot hadden verlaten (Sinterklaasjournaal, afgelopen week), zijn er nieuwe Pieten opgeleid. Zwarte Pieten, maar ook anderssoortige Pieten - waaronder de Roetpiet.
Persoonlijk vind ik de Roetpiet de slechtst denkbare 'oplossing' voor het Pietenprobleem. De magie van Sint en Piet zit hem er immers mede in dat je niet ziet wie het zijn, onder de kostuums. Dat onderdeel van de traditie moet je niet te grabbel willen gooien, ongeacht welke kleur schminck je op je toet smeert.
In de afgelopen stukken heb ik de historische en culturele context van Sint en Piet doorlopen en gezocht waar het verdriet van Piet's tegenstanders zit. 'Knecht' -later: Piet- is bedacht voordat de slavernij is afgeschaft, en is de ondergeschikte kleurling van Sinterklaas. En hoewel er voldoende aanwijzingen zijn dat dit niet de juiste interpretatie van het Sinterklaasfeest is, geeft dit een negatieve smaak aan het feest. En symboliseert Zwarte Piet het racisme van vandaag de dag.
Hoewel ik de etymologische verwantschap met het werkwoord 'knechten' (vastbinden, onderwerpen) niet kan ontkennen, heeft het woord 'knecht' voor mij persoonlijk nooit de betekenis van slaaf gehad.
Het boerengezin waarmee mijn ouders bevriend waren hadden een 'knecht'; of althans - iets waarvan ik in mijn kindertijd aannam dat het de knecht was. Iemand die op de boerderij werkte, maar er niet woonde of deel uitmaakte van de familie. Een werknemer ~ geen ondergeschikte.
En als kind noemde ik Robin het 'knechtje' van Batman. Het woord had voor mij niet de lading van slaaf. Side-kick zou een betere vertaling van het woord zijn. Is het hebben van een negroide side-kick racistisch?
Verhalen zoals de Legenda Aurea, Basilios, Ethiopische Piter en Die Geschichte der Schwarzen Buben wijzen erop dat Sinterklaas eerder een bestrijder van slavernij en racisme is, dan een voorstander. Toch zien Verene Shepherd, Quincy Gario, Prem en andere tegenstanders in Sint en Piet toch vooral een symbool van kolonialisme.
Het feit dat Schenkman's personage 'Knecht' stamt van voor de afschaffing der slavernij, hij ogenschijnlijk ondergeschikt is aan de Sint, en dom of clownesk overkomt is voor tegenstanders van Piet een belangrijke steen des aanstoots.
Tofik Dibi (Bam!, kent u hem nog?) beschreef het op 22/11/2013 als volgt in de Volkskrant:
In 1845 verscheen er een kinderboek, genaamd Struwwelpeter. Het was geschreven door de Duitser, Heinrich Hoffman, en was een verzameling ethiekverhalen in een stijl die zich laat vergelijken met die van Roald Dahl.
Het vierde verhaal in 'Struwwelpeter' heet 'Die Geschichte von den schwarzen Buben' - een Sinterklaasverhaal dat zijn gelijke niet kent:
Een zwarte jongen wordt getreiterd door drie etterbakken. Sinterklaas neemt het op voor de jongen, en gooit Ludwig, Kaspar en Wilhelm in een grote pot inkt, waardoor zij nog zwarter worden dan de jongen.
