Veenendaal

... is niet wat je denkt!

Sinterklaas is weer in het land. Na wat fophef heeft de intocht, ook in Veenendaal, gewoon plaatsgevonden. Reden van de ophef was de aanwezigheid van Roetveegpieten (in Veenendaal een minderheid van het Pietenkorps, overigens). Het heeft er alle schijn van dat Roetveegpiet het alternatief voor Zwarte Piet wordt, waar we uiteindelijk op zullen uitkomen. En dat zint een hoop mensen niet...

Voor de meeste mensen die Roetveegpiet niet zien zitten geldt, dat Zwarte Piet nu eenmaal zwart 'hoort' te zijn. Want het is traditie, en die 'mag' niet worden aangepast.
Voor mij persoonlijk geldt dat bezwaar niet. Er kunnen en mogen best aanpassingen aan Piet en het Sinterklaasfeest worden toegebracht - want dat gebeurt ook al zolang als het gevierd wordt. Het uiterlijk van Piet kan best een update verdragen.
Toch vind ik de Roetveegpiet niet de meest ideale vervanger voor Zwarte Piet. Er kleven wat bezwaren aan, die ik in ieder geval benoemd wil hebben.

Praktische bezwaren

In het verleden heb ik al eens stilgestaan bij de praktische bezwaren van de Roetveegpiet. Hoeveel roetvegen geef je hem? Te weinig, en je ziet de speler onder de Piet er doorheen - waarmee je afbreuk doet aan de magie van het feest. Teveel, en je hebt feitelijk weer een Zwarte Piet.

Nu is dat magie-argument iets persoonlijks. Ik heb zelf altijd waarde gehecht aan het feit dat de spelers onder Sint en de Pieten onherkenbaar zijn, maar als toekomstige generaties opgroeien met volkomen herkenbare Pieten, dan is het gebrek aan onherkenbaarheid ook geen issue meer.

Historische bezwaren: uitbuiting

Nee, die praktische bezwaren zijn niet onoverkomelijk.
Sinds ik vorig jaar het element klasse betrok in mijn beschouwingen over de Pietendiscussie, begon mij er iets te dagen dat ik niet onbesproken wil laten. Het idee dat - wanneer je dagelijks meerdere malen door een schoorsteen gaat - er met enkele roetveegjes vanaf komt, is werkelijk absurd.

Gedurende de industriële revolutie was schoorsteenveger een alledaags beroep. De 'meester schoorsteenvegers' hadden 'leerlingen' in dienst; kinderen vanaf een jaar of zes (soms zelfs vanaf vier jaar, hoewel die doorgaans nog te zwak werden gevonden), die dagelijks door meerdere schoorstenen moesten klauteren. Zij kwamen daar niet vanaf met een paar roetveegjes, maar hun lichaam werd van top tot teen pikzwart.
En dat was nog niet eens het ergste.

De dood lag constant op de loer. Kwam je vast te zitten, of gleed je uit, dan was de kans dat je het zou overleven verwaarloosbaar. De constante blootstelling aan giftig roet bracht allerlei gezondheidsrisico's met zich mee - en vele schoorsteenvegers werden ziek. Er is zelfs een vorm van kanker die bijzonder vaak voorkwam bij schoorsteenvegers.

En wat kregen deze kinderen voor hun zware, levensgevaarlijke werk?
Geen loon. Wel 'kost en inwoning', wat inhield dat ze in kelders op zakken onder hun vieze, beroete kleren moesten slapen. Als ze ééns in de week gewassen werden, is het veel.
Om hun huid te verharden, werden ze dichtbij een vuur gehouden en geslagen met een harde borstel.

Nee, het beklimmen van schoorstenen is bepaald geen pretje waar je van wegloopt met een brede glimlach en een veegje roet op je wang.

Classisme?

De schoorsteenvegersleerlingen waren het slachtoffer van stelselmatige uitbuiting en mishandeling. Dat is duidelijk. Het bagatelliseren en romantiseren van de praktijken waaraan zij onderworpen werden, is een ontkenning van de wrede praktijken die de elite losliet op de arbeidersklasse. En Roetveegpiet zou als een symbool hiervan gezien kunnen worden.

Maar is hij dat ook? Niet direct...
De ophef die er is rond de Roetveegpiet draait er vooral om dat hij niet zwart genoeg is. Niet omdat de kapitalistische uitbuiting van de arbeidersklasse wordt gebagatelliseerd en geromantiseerd.
En hoewel ik sterk de indruk heb dat de elite de pietendiscussie als stok gebruikt om de arbeidersklasse mee te slaan, geloof ik niet dat de Roetveegpiet an sich dit doel dient. Net zomin als dat ik denk dat Zwarte Piet is gecreëerd met racistische motieven (al wordt hij wel vaak met racistische motieven verdedigd).

Al met al denk ik dat de keuze voor Roetveegpiet meer stamt uit onwetendheid over het lot van de arbeiders, dan uit intenties van classisme (klassenhaat). En intentie is alles...

Nieuw bewustzijn

We zijn ons onvoldoende bewust van de grove uitbuiting van de arbeidersklasse gedurende de industriële revolutie. En we zijn ons zeker onvoldoende bewust van de grove uitbuiting van de arbeidersklasse, anno nu. We denken dat we slavernij en kinderarbeid hebben opgeheven, maar we hebben het slechts uitbesteed aan andere landen. Aan onze westerse ogen voltrokken, werken nog steeds kinderen tegen hongerloontjes in fabrieken, mijnen, ateliers, op plantages; in Azië, Afrika en in Zuid-Amerika. Hier doen zij - tegen een schamele vergoeding - smerig, ongezond en gevaarlijk werk. Urenlang achter elkaar.
Zodat wij, westerlingen, goedkoop producten kunnen kopen. Er kleeft bloed aan onze consumptie - en bovenal: aan de winsten van de kapitalisten die voor ons bepalen wat er in de winkels ligt.

In het verleden bekloeg ik mij al eens over de onwetendheid die het Sinterklaasfeest en de pietendiscussie omkleedt. Van de VN-onderzoeker Verene Shepherd - die autoriteit over Zwarte Piet claimt, maar zelfs na afloop van haar onderzoek niet weet bij welk feest hij hoort - tot Mark Rutte, de historicus die in zijn verdediging voor Zwarte Piet niet verder komt dan een opzichtig stompzinnige cirkelredenering.
Van die onwetendheid moeten we af. We moeten toe naar een nieuw bewustzijn.

Volgens de legende behoede en bevrijdde Sint Nicolaas jonge mensen van een slavenbestaan. Wie de geest van het Sinterklaasfeest wil beschermen, moet strijden tegen de uitbuiting, vernedering en mishandeling die anno nu nog volop plaatsvinden omwille van het kapitalisme.
Dat is een nuttiger strijd dan je druk te maken over de hoeveelheid schmink die er op een Piet gesmeerd wordt.