Veenendaal

vijf zuilen / zomerspecial 2016

De Ramadan is de Islamzuil die buiten de Moslim-gemeenschap de meeste bekendheid geniet. Veel mensen hebben er wel eens van gehoord. Het is de vastentijd; de vierde Zuil van de Islam...

Ramadan is de negende maand van de Islamitische kalender. Gedurende die maand onthoudt iedereen die daartoe gezondheidstechnisch in staat is zich van eten en drinken gedurende de dag. Ook wordt afgezien van seks en genotsmiddelen - en doet men extra hun best om zich verre te houden van slechte zaken als roddels, leugens en geweld.

Het vasten duurt dagelijks van zonsopgang tot zonsondergang. Het dagelijkse vasten wordt ingeluid en afgesloten met een maaltijd, respectievelijk de shor en de iftar, die veelal gezamenlijk genoten wordt.
Wie gedurende (een deel van) de Ramadan niet in staat is tot vasten, kan het later inhalen.

Waarom vasten?

Voor een Liberaal zal de Ramadan nog wezensvreemder zijn dan de Zakat. Dat je iets doet dat niet in je eigen voordeel werkt is al raar, maar als een ander er ook al niet beter van wordt... dan tart je echt alle logica.
In de woorden van Ayn Rand: "Opoffering is de overgave van een hogere waarde ten gunste van een lagere of een non-waarde. (...) Het rationele gedragsprincipe is het volmaakt tegenovergestelde: gedraag je altijd naar de hierarchie van je waarden, en offer nooit een hogere waarde aan een lagere."
En mocht je denken dat je aan niet-consumeren als zodanig ook een waarde kunt toekennen, dan behoor je duidelijk niet tot de school van Ayn Rand. Die zegt namelijk: "De vorm waarin de mens de werkelijkheid van diens waarden ervaart is genot."
Juist datgene dat Moslims zichzelf ontzeggen gedurende de vastenmaand...

Zelfs in Socialistische kringen is vasten een head scratcher, omdat er niemand mee geholpen is. Onlangs vroeg een partijgenoot - niet eens een hardcore atheïst - zich nog af: "Prima dat je iets gelooft, maar waarom zou je dan dingen niet doen?"
De grote vraag die wereldse ideologieën zich bij alles stellen is: "wie schiet hier wat mee op?" En omdat zij niet voorzien in een Opperwezen, moet het antwoord gezocht worden in het aardse leven - of in moeilijk te definiëren concepten als: 'de economie' of 'de wetenschap', die zich weer laten vertalen als specifieke (groepen) mensen.
Al met al moet alles een functie (voor iemand) hebben, en in het geval van vasten wordt deze niet direct duidelijk...

Reden en functie voor de Ramadan

Religieuze mensen kijken soms echter verder dan aards nut. Zij hebben rekening te houden met een God (of meerdere; afhankelijk van de religie) die ook één en ander vraagt van de mens, en met een hiernamaals waarin aardse ideologieën niet voorzien maar waar men na dit leven meent door te leven.
Moslims geloven dat zij moeten vasten om God te danken; in eerste instantie voor het winnen van de slag bij Badr in het jaar 624. In de Koran wordt ertoe opgeroepen:

O, jullie gelovigen, het vasten is je voorgeschreven, zoals het degenen die vóór je waren was voorgeschreven, opdat je vroom zult zijn.
Voor een zeker aantal dagen (zul je vasten) maar wie onder u ziek is, of op reis, vaste een aantal andere dagen - er is een losprijs voor degenen, die niet kunnen vasten - het voeden van een arme. Maar hij, die vrijwillig goed doet, het zal beter voor hem zijn. Het vasten is goed voor je, indien je het beseft.
De maand Ramadan is die, waarin de Koran als een richtsnoer voor de mensen werd neergezonden als duidelijke bewijs van leiding en onderscheid. Wie daarom deze maand beleeft, laat hem daarin vasten. Maar wie ziek of op reis is, een aantal andere dagen. God wenst gemak voor jouw en geen ongemak, en opdat je het aantal zult voltooien en opdat je God’s grootheid zult prijzen, omdat Hij je terecht heeft geleid en opdat je dankbaar zult zijn.
Soera De Koe, 2:183-185
vertaling: altafsir.com

Het vasten wordt gezien als een manier om de ziel te zuiveren, wat de relatie met God zou versterken. Maar behalve een spirituele reden, heeft de Ramadan ook een hele aardse functie. De vastenmaand komt zowel de gemeenschap als het individue ten goede.

Door samen bepaalde gebruiken te volgen, versterkt een groep haar onderlinge banden. Of dit nu een gebed is, een ritueel, een gezang, of een bepaald feest dat je viert: als je iets samen doet groei je naar elkaar toe. En hoe meer je samen doet, hoe sterker dat saamhorigheidsgevoel.
De Ramadan, met haar dagen van vasten, haar shor en haar iftar is een hele maand die Moslims samen doormaken - en waarin zij elkaar meer opzoeken. De vastenmaand komt op die manier de hechtheid van de Moslimsgemeenschap ten goede.

Doordat men tijdens de Ramadan honger en dorst kan ervaren, helpt dit mensen om zich te verplaatsen in de minder gefortuneerde medemens. En hoewel die daarmee niet direct geholpen is; wordt deze wel beter begrepen. En zo versterkt de Ramadan de solidariteit.

Het individu is door het vasten geholpen omdat het helpt werken aan zelfdiscipline. Het bouwt karakter, en helpt je dus verder op die manier. Zelfs Ayn Rand, die niets op heeft met religie, wiens god de 'markt' is, die laissez-faire kapitalisme belijdt, die noch de samenleving, noch het algemeen belang erkent, zou voor dit aspect enige waardering moeten kunnen opbrengen.

Mijn vasten

Dit jaar heb ik voor het eerst gevast. Nee; ik heb niet deelgenomen aan de Ramadan, maar aan de (Protestants-)Christelijke vastentijd. De Veertigdagentijd.
In Protestantse kringen is dit geen standaard-gebruik, en zelfs in de Rooms-Katholieke kringen begint de vastentijd uit te sterven. Maar officieel genomen loopt deze van Carnaval (geen Protestants feest, maar soit) tot aan Pasen.

Het voordeel van de Christelijke vastentijd, is dat het ontzettend vrijblijvend is. Niet alleen mag je zelf weten of je er wel of niet aan meedoet; ook mag je zelf weten hoe je hem vormgeeft.
Het nadeel is wel, dat het vasten hierdoor veelal niet iets gezamenlijks is. Je kunt niet alles hebben.
Ik besloot om makkelijk te beginnen: de enige beperking die ik mezelf oplegde was alcohol. Gedurende de Veertigdagentijd zou ik geen alcoholische dranken nuttigen. Dat was een vrij kleine uitdaging, omdat ik toch al niet dagelijks drink. Nog niet eens wekelijks.
En toch: die kleine ontzegging vereiste wel enig bewust handelen. Ik vermeed kroegen, en ik liet mijn Whisky-verzameling ongeroerd. Soms kreeg ik 's avonds behoefte aan een glaasje, maar ik volhardde. Zelfs als mijn vrouw tijdens het eten tijdens het weekend een glaasje wijn nam, hield ik het bij water.

Ik vastte puur voor mezelf; niet in gemeenschapsverband. Afgezien van dat alcoholdingetje ging het leven verder. Ik leefde in seclusie en participeerde simultaan in de samenleving.
Op zich een aparte ervaring.

Ik weet niet hoe ik hiermee spiritueel gegroeid ben, maar ik heb wel het gevoel dat ik als individu baat heb gehad bij deze ervaring.
Door mezelf zaken te ontzeggen - al is het iets klein - werd ik mij bewust van de begrenzingen die het leven biedt, en tegelijkertijd van het feit dat ik werkelijk niets te kort kom.
Dat bewustzijn sterkt mij in mijn vermogen tot solidariteit. En volgend jaar doe ik weer mee - en zal ik mijzelf meer zaken ontzeggen. Zodat het vasten elk jaar een grotere uitdaging wordt. Een sport...