Veenendaal

Daags nadat in de Verenigde Staten besloten is tot een grandioos belastingvoordeel van de superrijken, kocht de Republikeinse politicus Vern Buchanan uit de staat Florida een jacht om dat te vieren. Binnen in dat jacht bevindt zich een kleiner bootje (1).
De progressieve, socialistische kandidaat-senator Alexandria Occasio-Cortez verwees hiernaar in een tweet die viral ging:
"Nieuwe regel: eenieder die het okay vond dat de Republikeinse partij twee biljoen dollar uit de hoge hoed tovert voor cadeautjes aan mensen met jachten met kleine jachten erin, mag niet meer vragen hoe we gaan betalen voor mensen die chemobehandelingen nodig hebben." (2)

En gelijk heeft ze. Als er geld is om de mensen die in een overdaad aan weelde leven nog meer weelde toe te schuiven, is dat er ook voor de mensen die dat nodig hebben. Sterker nog: dat laatste zou prioriteit moeten genieten. De overheid moet staan voor solidariteit tussen alle mensen; niet voor het toeschuiven van luxe aan mensen die toch al teveel hebben.
Zelfs een liberaal zou het daarmee eens moeten zijn. Uit welbegrepen eigenbelang; Adam Smith - de grondlegger van het liberalisme - schreef al: "Geen enkele maatschappij kan het goed gaan en gelukkig zijn, waarvan het grootste deel van de leden arm en ellendig is." (3) En in de VS is dat steeds meer het geval.
Vandaar dat mensen als Alexandria Occasio-Cortez en Bernie Sanders een einde willen maken aan de gemanipuleerde economie.

een minimumloon om van te leven

In 'Onze Revolutie' beschrijft hoe Sanders de economie wil herstellen. Om te beginnen door het minimumloon dusdanig te verhogen dat het hoog genoeg is om van te leven. En niet dat - zoals nu het geval is - miljoenen Amerikanen er een tweede of zelfs derde baan bij moeten nemen om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. Als je veertig uur per week werkt, moet dat voldoende zijn om jezelf te onderhouden en te kunnen bijdragen in je gezin. Sanders stelt een minimum-uurloon voor van vijftien dollar.
Dat is goed voor de desbetreffende werknemers, die ondanks het feit dat ze werken onder de federale armoedegrens zitten - maar wel geconfronteerd worden met stijgende kosten voor gezondheidszorg, kinderopvang, onderwijs en huisvesting.
Ook is het goed voor de middenstand. Hebben werknemers meer geld in hun portemonnee, dan wordt dat uitgegeven in winkels, restaurants, bedrijven. Daardoor onstaat juist ruimte om uit te breiden; zo leert de ervaring in de vijf steden en twee staten waar het minimumloon reeds is verhoogd naar vijftien dollar per uur.
Zelfs voor de werkgevers is het goed, omdat hun personeel meer genegen is om bij een bedrijf te blijven dat zekerheid biedt. En hierdoor hoeft er dus niet telkens nieuw personeel opgeleid en ingewerkt worden - en dat scheelt weer in kosten.
En tot slot is het goed voor de belastingbetaler. Grote bedrijven betalen hun personeel soms zo weinig, dat werknemers zijn aangewezen op sociale voorzieningen. En wie moet daarvoor betalen? Juist. Sanders: "Als je het allemaal bij elkaar optelt, blijkt dat de Amerikaanse belastingbetalers de lage lonen van Wal-Mart met tenminste 6,2 miljard dollar per jaar te subsidiëren (...). De familie Walton moet uit de bijstand." (4)

Hoewel het in Nederland nog niet zulke groteske vormen heeft als in de VS, zal ook hier het moment aanbrekend dat werknemers de te lage lonen van werkgevers via de belasting zullen moeten compenseren. Te beginnen met werknemers met een arbeidsbeperking.
Het kabinet heeft bedacht dat werkgevers hen niet meer het minimumloon hoeft uit te betalen. Voor een aantal van hem zal er 'loondispensatie' zijn; oftewel: u en ik mogen voor die mensen bijleggen wat hun werkgever te weinig betaalt.
Dat is oneerlijk en onrechtvaardig tegenover de belastingbetaler, en ronduit vernederend voor de werknemers om wie het gaat. Nog los van het feit dat er niet voor elk van hen dispensatie zal zijn, geeft het kabinet met deze maatregel een signaal af. Dat zij minder waard zijn dan anderen.
Het is niet voor niets dat vanuit 'Wij Staan Op' een petitie is opgezet, onder de slogan 'Ben ik het niet waard?' In die petitie vragen zij om "een eerlijke oplossing voor gelijke behandeling met salaris, pensioen en/of uitkering." (5)
Hoewel het verzoek misschien wat tam geformuleerd lijkt, geldt dat niet voor de uitingen van de 21-jarige Noortje van Lith. Zij is uitgegroeid tot het gezicht van de campagne en neemt geen blad voor de mond bij haar kritiek op het kabinet.
"Het Wettelijk Minimumloon viert dit jaar zijn 50e verjaardag, we zijn nu aan een afbraak van het minimumloon begonnen door kabinet Rutte III. Mensen met een beperking mogen niet meer het minimumloon verdienen als zij een partner of vermogen hebben." Schrijft ze bijvoorbeeld op Twitter. (6)
En toen Mark Rutte haar kritiek probeerde weg te lachen in een tweet, door te stellen dat ze 'natuurlijk knokt voor haar droombaan', wees ze hem subiet terecht: "Beste premier Rutte, het gaat mij niet om mijn droombaan, maar om gelijke rechten voor iedereen met een beperking. U zet ons nu neer als tweederangsburgers. U en uw kabinet kunnen zorgen voor gelijke rechten, gelijke kansen is heel iets anders. Denkt u daar eens over na." (7)

Belastingrechtvaardigheid

Met de lonen zijn we er nog niet. Er moet ook wat gedaan worden aan de belastingdruk, die onevenredig hoog bij de gewone mensen ligt.
"Tot op de dag van vandaag kan ik nog steeds niet geloven dat het antwoord van het Congres op de ergste economische crisis sinds de jaren dertig nóg meer belastingverlagingen voor de rijken was." Schrijft Sanders. "Denk je dat ze ook maar even hebben overwogen om meer inkomsten te genereren teneinde de begroting in evenwicht te brengen? Natuurlijk niet. Zij eisten bezuinigingen." (8)
"Arbeid betaalt, het grote geld profiteert." Schrijft Ron Meyer in 'Grip'. "Als dat geen klassenstrijd heet, wat dan wel?" (9)
Het grote probleem is echter, dat er geen strijd heeft plaatsgevonden. Het grootkapitaal heeft schaamteloos en moeiteloos uit de staatsruif kunnen fourageren, en een grote politieke kaste heeft de burger ervoor de poeplap laten trekken. En dat moet maar eens afgelopen zijn.
Sanders: "Naar mijn mening moeten we de miljardairsklasse een boodschap sturen: 'Je kunt niet alles krijgen.' (...) Je mag niet van alle voordelen van Amerika genieten als je weigert je verantwoordelijkheden als Amerikaan te aanvaarden. We hebben een eerlijk en progressief belastingstelsel nodig." (10)

Als eerste beschrijft Sanders zijn 'Corporate Tax Dodging Prevention Act'; die hij samen met Brian Schatz en Jan Schakowsky heeft voorgesteld. "Dit wetsvoorstel zou de belastingprikkels voor bedrijven wegnemenom hun winsten te verplaatsen en banen en fabrieken naar het buitenland te verhuizen: door het belasten van de bedrijfswinsten, ongeacht waar ze worden gegenereerd." (11)
Ook bepleit hij het versterken van de erfbelasting (Estate Tax). Deze belasting op landgoederen is de afgelopen jaren behoorlijk verzwakt - en Sanders heeft voorstellen om dit te herstellen. "Versterking ervan is één van de eerlijkste manieren om de vermogensongelijkheid te verminderen en tegelijkertijd aanzienlijke nieuwe inkomsten genereren die het land nodig heeft om de middenklasse weer op te bouwen." (12)
Ook stelt het maatregelen voor om ervoor te zorgen dat van alle belastingvoordelen niet het grootste gedeelte naar de allerrijksten gaat. Lage inkomstenbelastingen op vermogenswinsten en aandelendividenden af te schaffen voor de rijken. De vrijstelling afschaffen van vermogenswinsten op legaten en giften. En het beperken van belastingaftrek van de rijkste 2 procent.

Ook aan onze zijde van de Atlantische Oceaan denken progressieve krachten na over belastingrechtvaardigheid. Peter Mertens bepleit in zijn gelijknamige boek de invoering van een 'miljonairstaks'.
"Geen nieuwe belasting op mensen die door hard werken een vermogen hebben weten bij elkaar te sparen, of die een huis hebben geërfd van hun ouders of grootouders. Focussen dus, met een focusbelasting op de 3 procent allerrijksten. (...) De taks laat alle vermogens lager dan 1 miljoen euro ongemoeid. Bovendien wordt de woning die het gezin betrekt vrijgesteld voor een bedrag van 500.000 euro. Concreet: de onbelaste schijf bedraagt in de meeste gevallen 1,5 miljoen euro." (13)
Dat is eigenlijk een heel lief voorstel voor de miljonairs. Ze zullen echt geen pijn van voelen. Maar de inkomsten zullen aanzienlijk zijn: "Met de miljonairstaks kan jaarlijks 9,5 miljard euro worden gevonden om te investeren in sociale, ecologische en industriële innovatie." (14)

"Progressieve belastingen zijn een onmisbaar instrument om iedereen te laten meedelen in de mondialisering," zegtThomas Piketty, "en nu het steeds duidelijker wordt dat die progressiviteit ontbreekt, zou dat ertoe kunnen leiden dat de steun voor die mondialisering wegvalt." (15). Hij bepleit een wereldwijde vermogensbelasting. "De winst voor de democratie zou groot zijn: het is niet eenvoudig om nuchter te discussiëren over de grote uitdagingen van de moderne wereld - de toekomst van de sociale staat, de financiering van de overstap op nieuwe energiebronnen, de staatsvorming in de zuidelijke landen enzovoort - als de wereldwijde verdeling van rijkdom en vermogens zo ondoorzichtig is. (...) Het is belangrijk om goed te begrijpen dat belasting altijd meer om het lijf heeft dan heffing: het is een manier om definities en categorieën vast te leggen, normen te creëren en een juridisch kader voor economische activiteiten te scheppen." (16)

Andermans geld

Als de grote bedrijven gewoon de lonen betalen die zij hun werknemers verschuldigd zijn komt dat de economie ten goede. Als zij hun eerlijke bijdrage leveren via de belastingen, komen er middelen vrij voor maatschappelijke vooruitgang en komt er duidelijkheid die nodig is om open en en eerlijke discussies te voeren over de toekomst van de wereld. En ja, de mutinationals houden dan echt nog wel ruim voldoende over om zich te blijven wentelen in weelde.

Helaas; het grootbedrijf is niet geïnteresseerd in eerlijke discussies. Of in middelen voor maatschappelijke vooruitgang. Zij willen gewoon hun machtspositie behouden, en samenleving (en ook de natuur) tot de laatste druppel uitknijpen.
Niet voor niets probeerde premier Rutte de kritiek van Noortje van Lith weg te lachen. Niet voor niets heeft Shell zich ingekocht in de Erasmus Universiteit en het politieke bestel. En niet voor niets worden mensen als Alexandria Occasio-Cortez in de Verenigde Staten op de meest vuile manieren aangevallen, zoals door gouverneurskandidaat Ron de Santis: "Neem nou dit meisje, Occasio-Cortez, of wat ze ook moge zijn, zij bevindt zich in een totaal ander universum." (17)

Je kunt beweren dat wij ons in een ander universum begeven. Maar je kunt niet doorgaan op de manier waarop het nu gaat. De waarschuwing die Margaret Thatcher ooit had voor socialisten, geldt nu - meer dan ooit - voor het internationale grootkapitaal:
"Vroeg of laat raakt andermans geld op." (18)

1. BRON: Nieuwsbericht The Young Turks: https://www.youtube.com/watch?v=x450px99BJQ

2. Occasio-Cortez, A. via TWITTER; vertaling door mijzelf

3. BRON: citaten.net: https://citaten.net/zoeken/citaten_van-adam_smith.html

4, 8, 10, 11, 12. Sanders, B., Onze Revolutie - een toekomst om in te geloven, Starfish Books 2016; vertaling Menno Grootveld 2018

5. Wij staan op! Gelijke kansen op de arbeidsmarkt: https://petities.nl/petitions/wij-staan-op-gelijke-kansen-op-de-arbeidsmarkt?locale=nl

6, 7. Van Lith, N. via TWITTER

9. Meyer, R., Grip - in gesprek over de staat van ons land, Prometheus 2018

13, 14. Mertens, P. (red), De miljonairstaks - en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen, EPO 2015

15, 16. Piketty, T., Kapitaal in de 21ste eeuw, Éditions du Seuil 2013; vertaling Lidewij van den Berg, Marianne Kaas, Ankie Klootwijk, Daan Pieters en Manik Sarkar 2014

17. BRON: Nieuwsbericht The Young Turks: https://www.youtube.com/watch?v=Zk1V3iecJyU; vertaling door mijzelf

18. Vertaling door mijzelf