Veenendaal

Maarten Hijink, Tweede-Kamerlid namens de SP, was - zoals dat in mooi Engels heet - on fire. In de Kamer stond hij, met in zijn ene hand een hele stapel rapporten waarin staat dat het eigen risico een rem is voor mensen. Door dat Eigen Risico maakt maarliefst één op de vijf Nederlanders niet gebruik van zorg, terwijl ze dat wel nodig hebben. Het overgrote deel van de Nederlanders, blijkt tevens uit de stapel rapporten, wil niet in een systeem leven waarin zieke mensen betalen voor gezonde mensen.
In zijn andere hand hield hij het  gebrekkige onderzoek, dat Shell financierde, om 'aan te tonen' dat de dividendbelasting moet worden afgeschaft. Dit zou de Nederlandse samenleving MINSTENS 1,4 miljard euro op jaarbasis kosten - geld dat ook besteed kan worden om (onder andere) het Eigen Risico af te schaffen.
"En dat is de keus waar we voor staan," zei Hijink. "Kiezen we voor de zieken, of kiezen we voor Shell? Het kabinet heeft de keus al gemaakt: zij kiezen voor Shell..." (1)

Net als de SP in Nederland, strijdt Bernie Sanders in de VS ervoor om mensen in staat te stellen de zorg te krijgen die ze nodig hebben. En net als in Nederland - zo mogelijk zelfs nog meer - is de zorg in de VS onderworpen aan een marktsysteem en zijn het eigenlijk de grote bedrijven die bepalen wie er zorg krijgen en wie niet. De winst staat voorop.
Sanders is het daar pertinent mee oneens.
"Gezondheidszorg is geen handelswaar." Zegt hij in 'Onze Revolutie'. "Het is een mensenrecht. Het doel van een gezond gezondheidszorgsysteem moet zijn om mensen gezond te houden, niet om aandeelhouder rijk te maken." (2)

Eigen Risico en Remgeld

Zowel in de VS als in Nederland worden mensen geconfronteerd met hoge eigen risico's. In zijn optreden in de Tweede Kamer gaf Hijink aan dat dit, in Nederland, ertoe leidt dat mensen niet de medicijnen die zijn voorgeschreven ophalen, of niet naar het ziekenhuis gaan als de huisarts hen daarnaar doorverwijst. In de VS wordt er eveneens zorg gemeden vanwege de hoge kosten; de invoering van 'Obamacare' heeft daar (te) weinig verandering in gebracht.
"Ondanks de voordelen van de Affordable Care Act, die ik van harte hebt gesteund," zegt Sanders, "blijft de gezondheidssituatie in de Verenigde Staten erbarmelijk. Ruim 28 miljoen Amerikanen hebben geen ziektekostenverzekering en ongeveer 30 miljoen mensen zijn onderverzekerd vanwege het eigen risico. Dat hoge eigen risico is geen grap." (3)
Om de zorgkosten voor de mensen terug te brengen naar acceptabele hoogten, hebben verschillende mensen, groeperingen en politieke partijen zich in Nederland verenigd in het 'Nationaal ZorgFonds zonder Eigen Risico', wat een belangrijk financieel voordeel met zich meebrengt: "Premiegeld gaat naar zorg en één organisatie, en niet naar marketing, winstuitkeringen en de bureaucratie van -tig verzekeraars." (4)
In de VS is er eenzelfde ontwikkeling gaande voor 'Medicare for All'.

In België speelt een ander probleem. Daar is de zorg niet zozeer vermarkt, maar is er toch een financiële drempel opgeworpen voor de zorg. Een drempel met de zeer toepasselijke naam: remgeld. Voor nota bene de eerstelijnszorg! Als je de huisarts belt, wordt er onherroepelijk 18 euro in rekening gebracht.
"Alsof je wilt dat zieke mensen - zelfs als ze zich gewoon ziek voelen - zich geremd voelen om de huisarts te raadplegen," schrijven Tim Joye en Sofie Merckx in hun bijdrage aan Peter Mertens' 'De Miljonairstaks'. "En dan ook nog omwille van financiële drempels waardoor wie 18 euro kan missen, een stuk minder geremd is dan wie elke cent nodig heeft." (5)

Joye en Merckx snijden hier een belangrijk punt aan. Want door de kosten die zorg met zich meebrengt, staat inkomens- en vermogensongelijkheid gelijk aan gezondheidsongelijkheid.
"Een ontoegankelijke zorg is een rechtstreekse schending van iemands waardigheid," vertelde professor Martin Buijsen op het afscheidssymposium van Ineke Palm, dat de SP in 2016 organiseerde (6).
En ja, Joye en Merckx erkennen heus wel dat ieder huisartsbezoek niet even noodzakelijk is. "Soms zijn er natuurlijk mensen bij ons van wie ik het gevoel heb dat ze meer dan nodig langskomen," schrijven ze. "Voor mij zijn er echter voldoende andere mogelijkheden om dat op te lossen dan door geld te vragen. Dat lossen we dan informeel op. We vragen goed na en peilen naar een onderliggende reden voor die frequente bezoeken." (7)

Financiële drempels voor zorg zijn meer dan onwenselijk; ze zijn moreel verwerpelijk. Het impliceert namelijk dat rijke mensen niet alleen een comfortabeler leven mogen hebben - maar dat zij ook méér recht hebben om te leven. Of het nu 'remgeld' heet, of 'Eigen Risico'; het moet stoppen.
"Als het waar is dat een samenleving niet minimaal rechtvaardig is tenzij ze mensen de omstandigheden biedt die noodzakelijk zijn voor een leven dat overeenstemt met menselijke waardigheid," stelt Martha Nussbaum in haar boek, 'Mogelijkheden Scheppen', "zijn politieke actoren verplicht om uit te zoeken wat voor een dergelijk leven vereist is." (8)
En wat er nodig is, is werkelijk toegankelijke gezondheidszorg voor iedereen!

bureacratie

De vermarkting van de zorg is anno 2018 de norm in Nederland, maar deze norm is bijzonder problematisch. Gloria Wilbers, leidinggevende in de jeugdzorg, zegt in het boek 'Grip' van Ron Meyer: "Marktwerking is een soort van religie geworden. Je moet erin geloven, want feitelijk is de zorg niet goedkoper, toegankelijker of beter geworden." (9)
Vermarkting van de zorg maakt niet alleen dat het voor mensen onbetaalbaar is om de nodige zorg te krijgen. Het is ook voor de mensen die in de zorg werken onnodig ingewikkeld om die zorg te verlenen. Immers; de zorgverzekeraars willen zo weinig mogelijk zorg vergoeden, zodat er zoveel mogelijk geld overblijft om in de eigen zak te steken.
Om er zeker van te zijn dat er geen cent 'teveel' wordt uitgegeven aan zorg, moeten zorgwerkers elke stap die ze doen verantwoorden. Er is een bureaucratie, een cultuur van wantrouwen, opgetuigd om erop toe te zien dat er zorg bij de mensen wordt weggehouden.
Wilbers: "Elke stap moeten opschrijven is puur wantrouwen in de vakbonden. Dat is zorggeld besteden aan bureaucratie in plaats van het helpen van mensen. Stel je toch eens voor dat de buschauffeur dat zou moeten doen. Knipperlicht aan: registreren. Voet op de rem: registreren." (10)
Bernie Sanders signaleert in de VS hetzelfde probleem: "Deze verspilling en bureaucratie hebben niet alleen gevolgen voor patiënten en hun relatie met verzekeringsmaatschappijen en ziekenhuizen, maar berokkent ook ongelooflijk veel schade aan gezondheidszorg professionals. (...) Zorgverleners besteden vandaag de dag steeds minder tijd aan het behandelen van hun patiënten en steeds meer tijd om te rechtvaardigen wat ze doen en te strijden om betaald te worden door de verzekeringsmaatschappij voor de diensten die ze leveren." (11)

Voor die toename van bureaucratie wordt al jaren gewaarschuwd, al was het vijftien jaar geleden een stuk tammer dan nu. Immers; 'accountability' moest nog worden ontmaskerd als geïnstitutionaliseerd wantrouwen.
Een belangrijk kritiekpunt, zo beschreef toenmalig Tweede-Kamerlid Evelien Tonkens (GroenLinks) in 2003, was dat de bureaucratie het complexe karakter van de publieke sector miskende - en de behoeften van mensen in kleine specifieke elementjes verdeelde. En dat de kwaliteit van werk meetbaar is met kwantitatieve methoden. (12)
Naast die miskenning van de complexiteit van de mens, roept de bureaucratie ook fraude over zich af: "Kwantitatief verantwoorden kan natuurlijk alleen door registratie. Maar dat niet alleen. Sommige instellingen gaan door accounatbility over tot dubbele registratie. Een administratie voor de geldschieter of subsidiegever en een voor de interne verslaglegging, waar de subsidiegever maar beter niet van kan weten."(13)

En iedere minuut die er in de administratieve bezigheden gestoken wordt, kan niet in de zorg worden gestoken. Schrijver/activist Anja Meulenbelt beschrijft in haar boek 'Feminisme' de volgende situatie: "Thuiszorgers krijgen zeven minuten om iemand steunkousen aan te trekken. Tijd om een praatje te maken is er nauwelijks meer. Thuiszorgers worden toch al slecht betaald, maar het contact met de zorgbehoevende mensen, en het gevoel dat je echt wat voor ze kan betekenen gaf nog voldoening. Die voldoening wordt ook weggenomen." (14)

Een nieuwe zorg, een nieuw land

Zoals de belastingdruk van het grootkapitaal verschoven is naar de werkenden, zo zijn de energie en middelen in de zorg verschoven van het helpen van mensen naar het instanthouden van een bureaucratische machine. Een machine die het moeilijk maakt om aan zorg te komen. Die de arbeidsvreugd zuigt uit die mensen die in de zorg werken. Die het systeem duur, fraudegevoelig en bijzonder omslachtig maken.
Bernie Sanders: "Verloren in dit alles - zowel voor de patiënt als van de zorgverlener - is het simpele idee dat een patiënt naar de dokter moet kunnen wanneer dat nodig is en dat de arts in staat moet zijn om de beste zorg te bieden die hij of zij in huis heeft." (15)

In een opiniestuk in 'Joop' in 2016 waarschuwen Ineke Palm en Sandra Beckerman voor de toenemende ongelijkheid die het huidige stelsel met zich meebrengt.
"Anno 2016 zijn de sociaal-economische gezondheidsverschillen in Nederland dan ook nog steeds groot en hardnekkig. Mensen met een hoge opleiding leven gemiddeld 6 à 7 jaar langer en brengen 16 à 17 jaar langer in goede gezondheid door dan mensen met een lage opleiding," schrijven ze. (16)
Ze bepleiten een radicale, collectieve aanpak: "Het aanpakken van de armoede, het terugbrengen van de inkomensongelijkheid, gelijke kansen in het onderwijs, gezond en stabiel werk en wonen en gelijke toegang tot de gezondheidszorg. (...) Er is een collectieve aanpak nodig. Het wordt tijd dat de morele verontwaardiging over sociaal-economische gezondheidsverschillen omgezet wordt in een radicale aanpak van de oorzaken." (17)
Tonkens bepleit meer ruimte voor zeggenschap van de professionals in de zorg: "Dus geen concurrentiebevordering via vrije aanbesteding, geen eindeloze registratie onder het mom van afrekenen op prestaties. Ophouden te praten over producten, klanten en vraagsturing." (18)

Er is dus werk aan de winkel. Niet alleen om het zorgstelsel terug te geven aan de mensen, maar ook om een gezonde samenleving te creëren: "Onze politieke taak is niets minder dan de transformatie van ons land," stelt Sanders. "Gezondheidszorg voor iedereen, absoluut. Maar om een gezonde samenleving te creëren, moeten we ook een einde maken aan de armoede en alle mensen fatsoenlijk betaalde banen bieden. We hebben een sterk onderwijssysteem nodig, een schoon milieu en kansen voor iedereen, ongeacht ras, geslacht, seksuele geaardheid of nationaliteit. Dit zijn in feite allemaal gezondheidskwesties." (19)

Bedankt, gebroeders Koch

De Shells en andere grote bedrijven van deze wereld zitten natuurlijk niet te wachten op gezonde samenlevingen. Ze zouden zo maar eens fatsoenlijke lonen en hun eerlijke deel aan belastingen moeten betalen! En de verzekeraars zouden met de zorg een belangrijke tak van sport verliezen! Dat willen ze niet!
Dus de gebroeders Koch bedachten een plan...
... ze zouden hetzelfde kunstje flikken als Shell bij de dividendbelasting.
Zij financierden een onderzoek dat aan moest tonen dat Sanders' voorgestelde 'Medicare for All' systeem veel duurder zou uitvallen voor de Amerikaanse samenleving.
Echter; uit dit onderzoek bleek juist het tegendeel. In tien jaar tijd zou er met 'Medicare for All' maarliefst twee biljoen dollar besparen. (20)
Sanders, een ware gentleman, liet dan ook niet na om een bedankvideo te maken voor de heren Koch. (21)

Hiermee is aangetoond dat collectief geregelde gezondheidszorg, opgebracht door en voor ons allen, niet alleen beter, maar ook goedkoper is dan het vermarkte systeem dat we nu kennen - en enkel bestaat voor de winst.
Dat geldt voor 'Medicare for All', maar ook voor een Nationaal Zorgfonds.
Op naar een gezonde samenleving.
Bedankt, gebroeders Koch!

Foto: SP Veenendaal

1. Hijink, M., Eigen Risico leidt tot afstel van zorg (met videofragment); SP.nl 2018; https://sp.nl/column/maarten-hijink/2018/eigen-risico-leidt-tot-afstel-van-zorg

2, 3, 11, 15, 19. Sanders, B., Onze Revolutie - een toekomst om in te geloven, Starfish Books 2016; vertaling Menno Grootveld 2018

4. Manifest: Zorg voor en van iedereen, Nationaal ZorgFonds; https://nationaalzorgfonds.nl/manifest

5, 7. Mertens, P. (red), De miljonairstaks - en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen, EPO 2015

6. BRON: https://sp.nl/nieuws/2016/12/sp-symposium-radicale-aanpak-sociaaleconomische-gezondheidsverschillen-nodig

8. Nussbaum, M.C., Mogelijkheden Scheppen - een nieuwe benadering van de menselijke ontwikkeling, Belknap Press of Harvard University Press 2011; vertaling Ambo|Anthos uitgevers en Rogier van Kappel 2012

9, 10. Meyer, R., Grip - in gesprek over de staat van ons land, Prometheus 2018

12, 13, 18. Tonkens, E., Mondige burgers, getemde professionals - marktwerking, vraagsturing en professionaliteit in de publieke sector, NIZW 2003

14. Meulenbelt, A., Feminisme - terug van nooit weggeweest, EPO 2015

16, 17. Palm, I. en Beckerman, S., Ongelijkheid in gezondheid, willen we er echt iets aan doen?, JOOP 2016; https://joop.bnnvara.nl/opinies/ongelijkheid-gezondheid-willen-we-er-echt-iets-aan

20. BRON: Nieuwsbericht The Young Turks; https://www.youtube.com/watch?v=mseqVTXVbHs&t=515s

21. Zie https://www.youtube.com/watch?v=pyC4grL-Uag