Veenendaal

Democratie en Degeneratie

Als onze financiële positie in de samenleving het criterium wordt bij de beoordeling van onze waarde als mens, raken morele waarden op de achtergrond en zal het morele peil van de hele bevolking dalen. (...) Mensen met geld worden dan gewaardeerd, bewonderd en in de regering opgenomen en wie rijk is telt niet mee.
Sokrates

De enkele interrupties die Adeimantos pleegt, vragen vooral naar praktische punten. Welke positie moet de vrouw innemen in de samenleving? Zouden politici wel genoegen nemen met een bezitloos bestaan in een barak ~ terwijl ze een luxeleven zijn gewend?
Uit Sokrates' beantwoording blijkt dat hij een theoreticus pur sang is. Hij is ervan overtuigd dat A via logische gevolgtrekking onherroepelijk langs B naar C gaat. Hij vraagt zich niet of of er andere consequenties denkbaar zijn van A, of dat A überhaupt een gelegitimeerd uitgangspunt is.
Vanuit zijn theoretische stelligheid onderscheid hij ook een vijftal staatsvormen of constituties, die hij onlosmakelijk koppelt aan een vijftal menstypes, en een specifieke volgorde waarin de ene staatsvorm (bij moreel verval) teloorgaat in de andere.

Ideologie en Praktijk

Ja, maar dat op zichzelf wel juiste voorstel vraagt net als andere punten om een nadere uiteenzetting over de manier waarop zo'n gemeenschappelijke regeling dan zal werken.
Adeimantos

Sokrates wordt zelden onderbroken wanneer hij zijn visie op de ideale staat ontvouwt. Deels is dat omdat zijn verhaal logisch in elkaar steekt ~ maar waar dat niet zo is, laat zijn gezelschap het maar wat vaak na om in te grijpen.
Natuurlijk hoef je dat niet te verwachten van Thrasymachos; die is simpelweg niet uit het juiste intellectuele hout gesneden. Ook Glaukon laat het afweten. Die wil zo graag dat zijn vraagstuk wordt opgelost, dat hij geneigd is elk woord van Sokrates te slikken als zoete koek.
De enkele keer dat er een kritische noot wordt geplaatst bij Sokrates' uiteenzetting, is het vooral Glaukon's broer, Adeimantos, die hem plaatst.

Ik ben benieuwd wat hij zou zeggen, als we hem nu aan het woord zouden laten.

Foto: Baukje Hiemstra

Ik wilde dat ik niet in Veenendaal woonde,
dan ging ik erheen met vakantie.

De Ideale Politicus

Wij moeten dus de mensen selecteren van wie we de indruk hebben gekregen dat zij zich hun hele leven volledig hebben ingezet voor wat ze als het belang van de gemeenschap beschouwen en die tot geen enkele prijs bereid zijn iets te doen wat tegen dat belang indruist.
Sokrates

Ja, dat zijn de geschikte mensen.
Glaukon (?)

Dat de markt om regels en een moraal vraagt, en deze niet van zichzelf biedt, werpt een nieuwe vraag op. Wie moet er nu de regels opstellen?
De door Ayn Rand (1905-1982) bezongen Atlassen vallen sowieso af: zij vertegenwoordigen immers de markt, en de markt is ongeschikt om de regels te bepalen. Zo ook haar bovenmensen. Wie dan wel?
Om die vraag te beantwoorden laat Plato zijn leermeester de samenleving verder ontleden.