Veenendaal

Vandaag is het internationale vrouwendag, de dag die in het teken staat van emancipatie en participatie van vrouwen overal ter wereld. Het thema van Vrouwendag 2019 is 'Heldinnen'.  Overal zijn heldinnen te vinden; opvallend, of juist niet zo opvallend, in het verleden en in het heden. Denk bijvoorbeeld aan alle vrouwen die streden voor vrouwenkiesrecht. In 2019 is het namelijk ook 100 jaar geleden dat vrouwen stemrecht kregen. 

In 2017 was het 100 jaar geleden dat vrouwen passief kiesrecht kregen, kortom; het recht om gekozen te worden. Het actief kiesrecht, dus je stem uit brengen, was in 1917 alleen voor mannen toegankelijk en pas in 1919 ook voor vrouwen. Overigens moesten de vrouwen in Nederlandse koloniën, Nederlands-Indië, Suriname en de Nederlandse Antillen nog langer wachten voor zij actief kiesrecht kregen
Bekende Nederlandse heldinnen in de strijd om vrouwenkiesrecht zijn bijvoorbeeld Aletta Jacobs, Wilhelmina Drucker en Rosa Manus. In Engeland was Emmeline Pankhurst een belangrijk figuur voor het vrouwenkiesrecht. Onder haar leiding werden de acties van de 'Suffragettes' steeds radicaler en risicovoller. 

Suffragette, een film die in 2015 uitkwam, laat goed zien dat de strijd om vrouwenkiesrecht, die tientallen jaren duurde, echt een strijd was en geen theekransje van rijke vrouwen die niets om handen hadden. Groepen vrouwen werden keer op keer neergeslagen, gearresteerd en opgesloten. Op hun beurt gingen de vrouwen over tot vernieling en brandstichting toen er niet naar hen  geluisterd werd, en gingen zij in de gevangenis in hongerstaking. Er werd van alles gedaan om de suffragettes te stoppen. Alles werd ze afgenomen; hun status, hun huis, hun kind, hun vrijheid. Maar ze lieten zich niet tegenhouden. Integendeel, ze hadden niets meer te verliezen. Het enige dat er nog te winnen viel was stemrecht. Toen gezien als criminelen, nu als heldinnen.

Interessant aan de film is dat Pankhurst maar een hele kleine rol speelt. De heldin van deze film is Maud, een arme, jonge moeder die van kinds af aan lange dagen in de wasserette werkt en die min of meer toevallig betrokken raakt bij de acties van de suffragettes. En juist dit soort onzichtbare, anonieme heldinnen zijn voor het verloop van de geschiedenis zo belangrijk. In hun eentje hadden mensen als Aletta Jacobs en Emmeline Pankhurst weinig voor elkaar gekregen. Tuurlijk, met hun status en leiderschapskwaliteiten wisten ze grote groepen op de been te krijgen, maar het was de grote groep in het geheel die iets bereikte.
Maud lijkt in Suffragette goed te beseffen dat zij als enkeling niet het verschil maakt, maar dat ze onderdeel is van de grote massa. Tegen degene die haar probeert tegen te houden en haar laat opsluiten zegt ze: "Wat ga je doen, ons allemaal opsluiten? We zijn overal, we vormen de helft van het menselijk ras, je kunt ons niet allemaal stoppen."

Maar al die onbekende, anonieme mensen met hun kleine daden, zijn dat nou heldinnen/helden? Is een held(in) niet iemand die alleen, op eenzame hoogte, de mensheid moet redden, omdat alleen zij/hij superkrachten heeft?
Kracht, snelheid en slimheid maken een heldenverhaal smeuïg. Maar wat een figuur echt tot held(in) maakt is de moed om angsten te overwinnen en dingen te doen die moeilijk, maar nodig zijn, dingen die groter zijn dan zij/hijzelf, zonder hier iets voor terug te vragen.
Zo gezien, vormen onbekende arme vrouwen de perfecte heldinnen. Hoeveel waren (en zijn) er niet, die in hun eentje voor hun kinderen zorgen, een huishouden draaiende houden en dan soms ook nog voor inkomsten moeten zorgen? Die te maken hebben met huiselijk geweld, intimidatie en seksueel misbruik? En ze zetten door, niet omdat ze zo’n plezier in hun leven hebben, maar omdat ze hun kinderen een betere toekomst gunnen. Vrouwen, wiens saaie monotone werk door niemand gezien werd/wordt. Huisvrouwen die elke dag weer creatieve en inventieve manieren vonden om het gezin bij elkaar te houden en (op)te voeden, kregen/krijgen geen promotie, geen loonsverhoging, zelfs helemaal geen geld. En dat terwijl werkgevers van dat vrijwillige werk afhankelijk waren; alleen zo konden mannelijke werknemers fulltime werken.
Gelukkig is er het laatste aantal jaar in Nederland veel veranderd. Vrouwen hebben nu ook vaak betaald werk, er is meer aandacht voor vrijwilligers en mantelzorgers (hoewel nog niet voldoende!) en er wordt ook nagedacht over andere inkomenssystemen, bijvoorbeeld het basisinkomen. Toch zijn er ook nog grote verschillen in de participatie van mannen en vrouwen in het betaalde en onbetaalde werk. Zo blijkt uit onderzoeken onder andere dat er nog steeds sprake is van een loonkloof, dat er nog steeds sprake is van zwangerschapsdiscriminatie, dat vaders meer genieten van hun gezin met kinderen dan moeders, en dat, ook wanneer vrouwen evenveel betaald werk doen als hun man, zij nog altijd een groter deel van de opvoeding en het huishouden op zich nemen.

Genoeg kleine, onbekende heldinnen en helden te vinden dus! Want wat opgaat voor veel vrouwen, geldt ook voor veel armen, etnische minderheden, slaven en arbeiders. En zelfs hoog opgeleide witte mannen krijgen niet altijd de waardering die zij verdienen.
Toen ik aan die anonieme held(inn)en dacht, moest ik ook denken aan een quote die ik ergens tegenkwam van George Eliot* uit Middlemarch: "[…]de toenemende goedheid in de wereld hangt deels af van naamloze daden; en dat het met jou en mij nog niet zo slecht gesteld is als gekund had, is voor een groot deel te danken aan hen die toegewijd een verborgen leven hebben geleid, en die nu rusten in vergeten graftombes."

Ga vandaag eens op zoek naar zo’n anonieme held(in); iemand die de moed heeft zich in te zetten voor iets dat groter is dan het individu, zonder de garantie te hebben dat zij/hij er iets voor terug krijgt. 

*) George Eliot is een pseudoniem van Mary Anne Evans (1819-1880)

Meer lezen/zien?

• Vrouwenkiesrecht in Nederland:
  https://atria.nl/nieuws-publicaties/internationaal-nationaal/vrouwenkiesrecht/vrouwenkiesrecht-in-nederland/
• Film: Suffragette, door Sarah Gavron. Geinspireerd op ware gebeurtenissen
  https://www.youtube.com/watch?v=3HdQ0iVrl2Y