Veenendaal

"Het debat is voorbij," zegt Bernie Sanders. "De overgrote meerderheid van de wetenschappelijke gemeenschap heeft zich uitgesproken. De klimaatverandering is echt, wordt veroorzaakt door menselijk handelen en veroorzaakt nu al verwoestende schade in de Verenigde Staten en overal ter wereld." (1)
We gaan het dus hebben over duurzaamheid.

"Duurzaam, duurzaam, duurzaam. Alles moet duurzaam," zegt Ron Meyer in zijn boek 'Grip', "Het woord wordt zo vaak gebruikt dat we amper nog weten wat het echt betekent. 'Het milieu weinig belastend', schrijft de Dikke van Dalen. Een beter milieu begint bij jezelf, zegen de energietransitie-consultants. Als eenieder nou eens de hand in eigen boezem steekt en voortaan niet meer zo lang doucht, de waterkoker niet elke keer tot de rand valt en indien nodig een winterse avond geen verwarming gebruikt, dan komt het goed. Het wrange is dat het niet eens de helft van het verhaal is." (2)

Duurzaamheid en het grote geld

Veel van de klimaatsores hangt samen met het bedrijfsleven. De multinationals zijn de grote vervuilers. Er zijn grote veranderingen nodig in hun gedrag, willen we op klimaatgebied een deuk in een pak boter kunnen slaan - maar dat vergt een wijziging in de manier waarop zij hun kapitaal bijeenharken. Dus zullen ze het hooguit bij 'windowdressing' houden.
Neem Schiphol, waar dagelijks tig vliegtuigen opstarten - en elk vliegtuig voor de start het equivalent van een miljoen vrachtwagens aan fijnstof de lucht in blaast. Het vliegveld is continue bezig met het uitbreiden van capaciteit, zodat er meer vliegtuigen kunnen landen en opstijgen. En is het niet terplekke, danwel op de 'dependance', Lelystad Airport, waar er gesjoemeld wordt met rapportages om die uitbreidingen er maar doorheen te krijgen. Maar 'vanwege de duurzaamheid' moet je ineens geld gaan betalen als je je neefje naar het vliegveld brengt (kiss and ride). Om met Mattheus te spreken: "Waarom kijk je naar de splinter in het oog van je broeder of zuster, terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt?" (3)

Echte stappen naar duurzaamheid zit het verdienmodel van veel grote bedrijven in de weg. Daarom spenderen ze liever geld aan lobbyen of het corrumperen van politici, dan dat zij hun verantwoordelijkheid voor onze planeet nemen. En in de Verenigde Staten is campagnefinanciering hiervoor een ge-eigende weg, schrijft Bernie Sanders. De status quo en de kortetermijnwinsten van, bijvoorbeeld de fossiele brandstoffenbedrijven zijn voor deze krachten veel belangrijker dan de wetenschap en de wil van de mensen. Dus wordt er geld gestoken in lobbyclubs, het omkopen van politici, PR, en allerhande maatregelen om maar niet echt te verduurzamen (4).
"De extreemmrechtse familie van de gebroeders Koch, die het grootste deel van haar geld aan fossiele brandstoffen heeft verdiend," schrijft Sanders, "heeft talrijke 'denktanks' gefinancierd om de kwestie uit het zicht te onttrekken." (5)
Hun invloed is in de VS zo groot, dat de Republikeinse Partij het fenomeen 'klimaatverandering' niet erkent, en maatregelen voor duurzaamheid afwijst. "Donald Trump zei zelfs dat hij gelooft dat de klimaatverandering een hoax is, bedacht door de Chinezen," aldus Sanders. "Dit is allemaal nogal buitengewoon, maar niet verrassend - als je het geld en de campagnebijdragen volgt." (6)

Energiewende

Willen we dus stappen maken naar een beter milieu, dan beginnen we niet bij onszelf, maar bij politici die niet aan de leiband van het grote geld lopen. Dit hebben Tom Demeester en Liza Lebrun uitstekend begrepen. In hun bijdrage aan het boek 'De Miljonairstaks' halen ze Dieter Reiter, de burgemeester van München aan:
"De hele energievoorziening is vandaag in handen van een oligopoly van private energiebedrijven. Zij investeren maar heel schoorvoetend in duurzame energie. München toont aan dat het veel sneller kan omdat de stad een eigen nutsbedrijf heeft. Als je wilt bouwen aan een duurzame economie, moet je komaf maken met winstmaximalisatie op korte termijn." (7)
Ze pleiten ervoor om, naar München's voorbeeld, de energievoorziening te verplaatsen van kapitalistische naar democratische handen. De energie weer van ons allen maken, want: "aan de vrije markt kun je een duurzame energietoekomst beter niet overlaten." (8)
Demeester en Lebrun zijn erg enthousiast over gemeentelijke energiebedrijven, die op lokaal niveau de commerciële magnaten buitenspel zetten. Gemeentebedrijven zijn weer helemaal hip.
"En wat een energie komt er vrij als de fossiele dinosaurussen buitenspel staan," schrijven ze, "als niet tweecijferige rendementen maar klimaat en volksgezondheid de besluitvorming bepalen." (9)

Het collectiviseren van de energievoorziening is een briljant idee. Daarnaast moeten we ook stoppen met het doorsluizen van gemeenschapsgeld naar commerciële partijen die ons leefmilieu verpesten.
"Alles bij elkaar genomen heeft de fossiele brandstofenergie, bij wijze van een voorbeeld van volledig verkeerde prioriteiten," stelt Bernie Sanders, "voor elke dollar aan belastinggeld die de afgelopen vijftien jaar in duurzame energie is gestoken, tachtig dollar ontvangen! Dat is volkomen absurd, vooral als je bedenkt dat de vijf grootste oliemaatschappijen - ExxoMobil, Shell, Chevron, BP en ConocoPhillips - in 2013 samen een winst van 93 miljard dollar hebben behaald, maar dat jaar toch een gezamenlijk belastingvoordeel van 2,4 miljard dollar hebben gekregen." (10)
Moet je nagaan hoeveel duurzamer de wereld zou zijn, als - alleen al in de VS - niet de brandstofbedrijven TACHTIG KEER ZOVEEL gesubsidieerd zou worden als dat er geïnvesteerd wordt in duurzaamheid. Moet je nagaan hoeveel duurzamer de wereld zou zijn als dat geld in echte innovatie zouden steken, in plaats van de vervuilers te spekken.
Waar is het eigenlijk voor nodig dat bedrijven met miljarden omzet zich tegoed doen aan de staatsruif? We kunnen het gemeenschapsgeld wel beter gebruiken!

Het verbieden van fracking

Bernie Sanders bepleit in zijn boek een verbod op fracking. Dit is een methode om olie en/of gas te winnen dat zich op moeilijker bereikbare plekken bevindt. Het woord alleen al klinkt alsof het 'verneuken' betekent, en daar komt het in de praktijk ook neer.
"Hoewel het vanuit technisch oogpunt innovatief is, is fracking om verschillende redenen zeer problematisch." (11)

Op de website van milieudefensie is het nodige over fracking te lezen:
"Onder hoge druk worden enorme hoeveelheden water, zand en chemische stoffen in de grond gespoten. Zo krijg je scheuren in de steenlaag en kan het gas eruit. (...) Via deze scheuren kan het gas, samen met een deel van het water worden opgepompt. Met het water komt ook een deel van de chemische stoffen omhoog. Boven de grond wordt gas en afvalwater gescheiden. (...) Ons drinkwater kan in gevaar komen als vervuild water in het grondwater terecht komt. Dat kan gebeuren via scheuren in de grond. Of via lekkages in leidingen tijdens het winnen van het schaliegas. Zoals dat gebeurde in Amerika. (...) Bij de winning van gewoon aardgas is één boring meestal genoeg om jarenlang aardgas omhoog te pompen. Om schaliegas uit de grond te halen worden veel meer gaten geboord. De grond wordt vaak een paar keer onder hoge druk gefrackt. Met een hoger risico op aardbevingen en vervuild water als gevolg. (...) In Argentinië, China, Australië, de VS en Canada wordt wel schaliegas gewonnen. Het Nederlandse bedrijf Shell heeft projecten of plannen in Zuid-Afrika, China, de VS, Canada en Turkije. Daar maken burgers zich grote zorgen. Omdat er enorm veel water nodig is en de omgeving ernstig vervuild kan raken." (12)

In Europa wordt er gelukkig nauwelijks gefrackt. De methode is politiek uit de gratie, danwel onvoldoende rendabel voor de gas- en oliebedrijven. De VS is echter nog niet zover; hoewel Sanders daar wel voor pleit: "Fracking verhoogt eenvoudigweg het aanbod van en de afhankelijkheid van een fossiele brandstof die bijdraagt aan de opwarming van de aarde, terwijl er onherstelbare schade wordt toegebracht aan de gebieden waar het gas wordt gewonnen. Het is tijd om een einde te maken aan fracking." (13)

In de grond houden

Maar dat fracking net iets schadelijker is dan reguliere brandstofwinning, wil niet zeggen dat dit laatste dan wel overal mag. Immers; het gebruik van fossiele brandstoffen is schadelijk voor het milieu - en de winning ervan vaak ook!
Sanders wil daarom dat er niet (meer) geboord wordt in ondermeer Alaska, het Noordpoolgebied, de Atlantische Oceaan, de Stille Oceaan en de Golf van Mexico. Ook bepleit hij een verbod op de verwijdering van bergtoppen in het Alleghenygebergte, teneinde van steenkoolwinning.

In Nederland zijn er ook wel wat plekken te bedenken. Zo zou het niet slecht zijn als de gaskraan in Groningen dicht zou gaan - of tenminste minder toeren zou draaien. De schade waarmee de Groningers te kampen hebben, veroorzaakt door Shell en de NAM, loopt steeds hoger op. En Shell draalt met het uitkeren van de schadevergoedingen. Shell zuigt het Groningerland helemaal leeg, en geeft geen verantwoordelijkheid voor de gevolgen.
SP Tweede-Kamerlid Sandra Beckerman: "Veel Groningers strijden al zo
lang voor verlaging van de gaswinning en voor herstel van de schade.
Luidruchtig of in stilte, samen of alleen. Dat is vermoeiend en zou niet
nodig moeten zijn." (14)
Het bedrijf Vermillion wil naar brandstof boren in het Groene Hart, bij Woerden. Ook dat is problematisch: "De brandstof in Woerden ligt minder diep, de grond in het winningsgebied is extreem slap. Ook loopt er een slapende breuklijn dwars door het Groene Hart. Daar komt nog bij dat het beoogde winningsveld ligt onder een stads-woonwijk en een waterwingebied," is te lezen op de website van SP Woerden. (15)

Dat er een centje te verdienen is, maakt het nog niet goed dat de bodem onder de huizen van mensen wordt weggezogen. Om met Bernie Sanders te spreken: "Laten we het gewoon in de grond houden."

Klimaatrechtvaardigheid

"Het is belangrijk om te erkennen dat hoewel de gevolgen van de klimaatverandering ons allemaal zullen raken, de gevolgen ervan niet overal in dezelfde mate worden gevoeld." Zegt Sanders. "Zoals zo vaak het geval is, zullen kansarme minderheden en arme gemeenschappen ongetwijfeld het hardst getroffen worden." (16)
Daarom kunnen we niet over duurzaamheid spreken, zonder het over klimaatrechtvaardigheid te hebben.

Zoals de belastingdruk van bedrijven naar werkenden verplaatst, en de middelen in de zorg verschuiven naar bureaucratie, zo zien we ook op het gebied van duurzaamheid een contraproductieve ontwikkeling.
"Nu zie je dat vooral mensen die het toch al goed hebben, profiteren van de milieusubsidies," zegt SP-leider Lilian Marijnissen in een interview met het AD. "(...) Tegelijk worden de grote vervuilers zoals Shell gepamperd. Terwijl dit bedrijf ook nog eens voor miljarden de belasting ontwijkt." (17)
De SP was dan ook niet echt onder de indruk van het klimaatakkoord dat in juli 2018 verscheen. Want ook hier gold het recept: huishoudens draaien voor de kosten op; grote vervuilende bedrijven ontspringen de dans.
Tweede-Kamerlid Sandra Beckerman: "Juist die bedrijven die voor de meeste uitstoot zorgen, zijn blijkbaar niet van plan daar mee te stoppen. Multinationals zoals Shell verdienen bakken met geld met hun vervuilende industrie, betalen vervolgens nauwelijks voor de klimaatschade, en ze vragen ook eens nog geld aan de samenleving om te stoppen met vervuilen." (18) Want immers; een winst van dertien miljard is kennelijk niet genoeg om zonder subsidie de aarde niet te veel om zeep te helpen.

In haar strijd voor klimaatrechtvaardigheid heeft de SP een medestander in de persoon van Donald Pols, directeur van Milieudefensie. In het boek 'Grip' van Ron Meyer zegt hij: "Het afwentelen van de kosten van klimaatbeleid op huishoudens en mkb past in een trend: bedrijven worden in de watten gelegd, burgers worden geplukt." (20)
'Zijn' Milieudefensie was opdrachtgever voor het onderzoek van CE Delft, dat in maart 2017 verscheen. Hierin staat weliswaar 750 miljoen euro ontvangen aan baten in het kader van klimaatbeleid; maar dat is peanuts vergeleken met de bedrijven die hiervoor TWEE MILJARD ontvangen. En ook de verdeling van de baten aan huishoudens is scheef: 80% ervan gaat naar de rijkste helft! (19)
En dat is precies waar de schoen wringt bij dit klimaatakkoord: "In plaats zich te richten op huishoudens, had dit Akkoord haar pijlen moeten richten op de grootste vervuilers. Maar juist die bedrijven die voor de meeste CO2 –uitstoot zorgen wordt opnieuw geen strobreed in de weg gelegd," aldus Sandra Beckerman. (21)
"We moeten er ook voor zorgen dat arme en minderheidsgemeenschappen delen in de voordelen van de revolutie op het gebied van schone energie," zegt Bernie Sanders. "Van toegang tot nieuwe groene banen tot energiezuinigheid en inspanningen op het gebied van duurzame energie: we moeten ervoor zorgen dat niemand achterblijft." (22)
"Mensen willen wel," zegt Beckerman, "maar kunnen niet zomaar even een dure warmtepomp aanschaffen." (23)
"En niet iedereen kan een elektrische auto kopen," stelt Marijnissen. (24)

"Een beter milieu begint bij jezelf? Ammehoela!" Schrijft Ron Meyer. "Het is je reinste klassenstrijd!" (25) Begrijp me niet verkeerd: het is absoluut goed als je als individu je steentje bij wilt dragen, en dat ook doet. Graag zelfs. Maar, er is een grondiger aanpak nodig. Een stuk grootser dan korter douchen.
"Het gaat om grote veranderingen," zegt Lilian Marijnissen (26). En daarom is het nodig dat de multinationals hun verantwoordelijkheid nemen: "Kan dit niet goedschiks, dan wordt het tijd voor dwingende maatregelen," aldus Sandra Beckerman (27). Meyer: "Voor een groene revolutie is een sociale revolutie nodig." (28)
En ook hier vinden we Bernie Sanders.
"Als we geen gedurfde maatregelen nemen om de klimaatverandering te keren," schrijft hij, "zullen onze kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen terugblikken op deze periode in de geschiedenis en een heel eenvoudige vraag stellen: waar waren ze?" (29)

1, 4, 5, 6, 10, 11, 13, 16, 22, 29. Sanders, B., Onze Revolutie - een toekomst om in te geloven, Starfish Books 2016; vertaling Menno Grootveld 2018

2, 20, 25, 28. Meyer, R., Grip - in gesprek over de staat van ons land, Prometheus 2018

3. Mattheüs 7:3, Nieuwe Bijbelvertaling, NBG

7, 8, 9. Mertens, P. (red), De miljonairstaks - en zeven andere briljante ideeën om de samenleving te veranderen, EPO 2015

12. BRON: Milieudefensie; https://milieudefensie.nl/wonen-zonder-gas/veelgestelde-vragen-over-schaliegas#2--wat-is-fracking-

14. BRON: SP Provincie Groningen; https://provinciegroningen.sp.nl/nieuws/2017/08/gronings-verzet-bloemen-voor-de-helden-in-de-gaswinningsstrijd

15. BRON: SP Woerden; https://woerden.sp.nl/nieuws/2017/04/1100-handtekeningen-laat-het-groene-hart-niet-barsten

17, 24, 26. BRON: AD; https://www.ad.nl/politiek/sp-leider-korter-douchen-helpt-niet-jesse~a1e27fe6/

18, 21, 23, 27. BRON: SP.nl; https://sp.nl/nieuws/2018/07/grote-vervuilers-mogen-dans-niet-ontspringen-door-klimaatakkoord

19. Vergeer, R., Wie profiteert van het klimaatbeleid? - Verdeling van subsidies en belastingkortingen, CE Delft (in opdracht van Milieudefensie) 2017