Veenendaal

Bij kadernotabehandeling 2019

Dank u wel, voorzitter,

Onlangs kreeg ik van iemand het boekje 'Veenendaal, toen en nu', uit 1982, geschreven door Doctor  J.G. Thoomes. Het boekje leert mij evenveel over onze geschiedenis als over de wijze waarop de Doctor zichzelf wenste te profileren. Het leek mij gepast om, in het Gilbertjaar en op de drempel van het vaderschap, terug te gaan – zoals Thoomes schrijft – "in het verleden, de weg der eeuwen overzien, waarlangs de geslachten gingen en die geleid heeft naar een heden, dat tot bewondering en dankbaarheid stemt." De geschiedenis van de gemeente, die genoemd is naar de beste Nederlandse keeper sinds Edwin van der Sar.

Thoomes markeert het ontstaan van Veenendaal bij het octrooi dat op 31 maart 1549 werd verleend aan ene Gilles van Schoonbeke; eenwelk laatstgenoemde het recht verschafte 't Reensche Veen te ontginnen. Andere historici dateren het octrooi op 12 maart 1546, en zeggen Gilbert in plaats van Gilles. Maar goed – sinds dat octrooi is dit gebied veranderd van een welhaast onbewoonbaar moeras, tot het middelpunt van ons bestaan.
Het turf van weleer heeft plaatsgemaakt voor een overdaad aan asfalt en steen die – hoewel ze zeker van nut zijn – ook hun uitwerking niet missen op onze luchtkwaliteit, waterhuishouding en zelfs ons klimaat. En hoewel het op wereldschaal misschien niets voorstelt, zou minder steen en meer groen haar gunstige uitwerking niet missen in onze directe leefomgeving.

Ook aan onze middenstand wijdde Thoomes lovende woorden: “Wat de Veenendaalse middenstand presteert grenst aan het ongelooflijke. Tot ver in de omtrek hebben de Veenendaalse winkeliers aan de naam 'Veenendaal' een klank weten te geven van 'het land, waar van alles te koop' is.”
Dat was wellicht waar in de vroege jaren '80 van de vorige eeuw, maar in de tijd van het internet legt zo'n prestatie weinig gewicht in de schaal. Leegstand vormt een constante dreiging voor ons centrum, en wie zich in het weekend in de Hoofdstraat waagt treft, als er tenminste niet gelijktijdig ook een leuk evenement is georganiseerd, dikwijls een gebrek aan drukte die passender is voor de dinsdag. Het besef dat winkelen en horeca een zero-sum is – en dat het punt van verzadiging steeds sneller bereikt wordt – mag niet langer ontbreken bij zowel de ondernemers als bij bestuurders. Als wij het centrum niet millennium-proof weten te maken, rest ons het lot van lege winkels en nog legere parkeergarages.

Hoewel Thoomes wel her en der wel iets schreef over de sociale Veense volksaard, schrijft hij niet specifiek over het Sociale Domein. Waarom zou hij; ten tijden van het uitkomen van zijn boekje waren de decentralisaties nog verborgen in een ondenkbare toekomst. Vandaag de dag is het echter – met stip – de grootste uitdaging waar onze gemeente voor staat. Het rijk, het kabinet Rutte 3, eist van ons een taak te vervullen, zonder daarbij de benodigde middelen te leveren. Terwijl de rijksbegroting een overschot kent van 11 miljard, moeten gemeenten zich redden met een fooitje.
En daarom staan we nu aan de vooravond van bezuinigingen op het Sociale Domein. Bezuinigingen op de levenskwaliteit van mensen in een kwetsbare situatie, voor wie de bodem vaak al bereikt – zo niet gepasseerd – is.

Uit de verhalen van Willem, Ria en Yolande, in deze zaal tot ons gekomen op 11 juni jongstleden, en ook uit de gesprekken die wij hadden met veel andere mensen, weten we dat er eigenlijk geen ruimte is om te bezuinigen op het sociale domein. De bodem is bereikt.
Bezuinigen op PGB's leidt tot een inkomensval. Het verhogen van de tarieven voor de schoonmaakhulp leidt tot minder schoonmaak. Invoering van een eigen bijdrage in het collectief vervoer, leidt ertoe dat mensen de deur niet meer uitgaan – en in een isolement raken. De beeindiging compensatie lage inkomens leidt tot zorgmijding.
Ria verwoordde het goed: "Ik maak niet voor m'n lol gebruik van voorzieningen, ik doe het om een beetje een fatsoenlijk bestaan te kunnen hebben."

"De opgave 'sociaal domein' staat voor de realisatie van een krachtige inclusieve samenleving," lezen we in de Kadernota. "Ieder mens kan zich naar vermogen ontwikkelen en heeft hierin zelf de regie." Je kunt je afvragen of de beleidsvoornemens bijdragen aan deze bijdrage: mensen kiezen voor een PGB om de eigen regie op hun leven te pakken; hierop korten brengt hen – en ons – dus verder weg van die opgave. De maatregel om de kosten voor het verbeteren van de toegankelijkheid van huurwoningen bij de eigenaar van de woning te leggen, maakt mensen die deze voorziening nodig hebben meer afhankelijk van de wil van zijn of haar verhuurder. Dat de vergoeding van het eigenrisico en de compensatie chroninsch zieken wordt beëindigd  betekent ook voor de lagere inkomens (voor wie deze vergoeding en deze compensatie bedoeld was) een verhoging van de kosten en uitgaven. Bij lage inkomens kan dit ertoe leiden dat iemand niet meer mee kan doen met de maatschappij, zeker niet op voet van gelijkheid (dat lukt nu al vaak niet) en dat zelfs zijn of haar zelfstandigheid in het geding  komen. Dus zal dat de opgave sociaal domein ook weer verder uit zicht brengen. 

De keukentafelgesprekken, waar de hulpvraag van mensen duidelijk gemaakt moet worden voor de indicatie, verlopen nu al niet bepaald vlekkeloos. Cliëntondersteuning is niet bij iedereen bekend, en vaak niet beschikbaar. En de consulenten blijken niet altijd goed op de hoogte van de dossiers. Hierdoor moeten mensen met een hulpvraag bij elk gesprek van begin af aan weer opnieuw hun hele verhaal doen. Dat is pijnlijk. Eén keer was iemand zo mondig om te zeggen: "ik neem aan dat u mijn dossier kent." Hierop was het antwoord: "Ja, maar ik wil het graag van u horen." In het gunstigste geval is dat een smoesje van iemand die z'n huiswerk niet gedaan heeft; in het ergste geval een vorm van intimidatie.
Een dame meldt dat zij, zonder cliëntondersteuner, dit gesprek aan heeft moeten gaan met een extrerne WMO-consulente die haar dossier èn de regels in Veenendaal onvoldoende kent, onder druk wordt gezet om de beschikking te aanvaarden, waarin zonder overleg met haar behandelaars is besloten dat zij geen aanpassingen krijgt in haar woning en weinig tot geen kans heeft op een parkeerkaart, en zonder te kijken naar haar financiële situatie geen structurele oplossing komt voor maaltijden – terwijl zij slechts 4x per week warm eten heeft en de kilo's er ongewild van af vliegen.
Klinkt dit alsof er ruimte is om verder te bezuinigen?

Wat het toekennen van gehandicaptenparkeerkaarten betreft; hier is nog wel een slag te maken. Waarom is het bijvoorbeeld niet mogelijk – zeker voor bestaande 'klanten' – om gelijktijdig een parkeerkaart en een gehandicaptenparkeerplaats aan te vragen? Waarom kunnen ze niet gelijktijdig worden verlengd? En waarom worden de kaart en de parkeerplaats door twee verschillende afdelingen afgehandeld? Dit kan efficiënter, en moet efficiënter. Mijn fractie gaat graag op een later moment nader met het College in gesprek hierover.

In het sociale domein krijgen we te weinig middelen van het Rijk. En, in de risicoparagraaf van de Kadernota lezen we dat het College er rekening mee houdt dat dit ook zal gelden voor de Wet Inburgering die wij per 2021 moeten uitvoeren. Het College geeft aan dat de uitvoeringskosten nog niet goed kunnen worden ingeschat, maar suggereert dat die wel eens hoger uit kunnen vallen dan gedacht. Als dat maar geen self-fulfilling prophecy wordt...
De centrale aanpak heeft ook voordelen. Wat hier ontbreekt is het noemen van zaken, die dan goedkoper zullen kunnen worden gedaan. Te denken valt bij voorbeeld aan centrale inkoop van lesmiddelen (o.a. boeken en computers), minder communicatie met allerlei verschillende partijen, makkelijker dossiervorming en –volging doordat bijna alles in dezelfde afdeling gedaan kan worden, etc.
Laten we nu dan ook afspreken dat er voor de uitvoering van deze wet geen extra kosten worden gemaakt. Graag een reactie van het College.

Voorzitter, ik zou nog veel breder en dieper kunnen beschouwen, maar dan zouden we erg uit de tijd gaan lopen. Daarom kom ik tot een afronding; en daarvoor haal ik Thoomes weer aan:
“Ook Veenendaal deelt thans in de algemene malaise. Mogen – als vroeger – de moeilijkheden een uitdaging zijn tot gezamenlijke krachtinspanning, waarbij een ieder niet slechts ziet op het zijne, maar ook op wat van de ander is.”

Voorzitter, we staan voor een grote uitdaging.
May the force be with us all.