Veenendaal

"Een groots land wordt niet beoordeeld op het aantal miljonairs of miljardairs dat het heeft of op de omvang van zijn militaire begroting. Het wordt niet beoordeeld op de hebzucht van zijn grootste bedrijven. Het wordt beoordeeld op hoe goed het zijn zwakste en kwetsbaarste burgers behandelt." (1)

Met deze woorden opent Bernie Sanders het zesde hoofdstuk van zijn boek; 'Onze Revolutie'. Na een uiteenzetting over armoede, gaat hij specifieker in op een aantal doelgroepen: ouderen, mensen met een beperking, veteranen en native Americans (oorspronkelijke Amerikanen, die voorheen werden aangeduid als 'Indianen').
Maar hoe staat het eigenlijk met armoede en kwetsbare groepen op ons stukje van de wereld?

Armoede en ongelijkheid in Nederland

We weten inmiddels dat het Kabinet Rutte een marionet is van Shell en andere grote bedrijven. We weten ook dat er hierdoor geld wordt onttrokken aan de samenleving, waardoor de middenklasse afkalft, en steeds meer mensen met minder middelen moet rond zien te komen. Inmiddels is tweederde van het kapitaal in handen van de rijkste 10%; waardoor 90% het moet doen met slechts éénderde van de middelen. Het kan haast niet anders of mensen vallen buiten de boot als we op deze manier doorgaan.
Het Armoedefonds laat weten dat in Nederland 590.000 huishoudens in armoede leeft, waarvan 224.000 langdurig. 1 op de 9 kinderen groeit op in armoede! (2)
Die armoede houdt niet in dat je 'dan maar een keertje minder op vakantie naar Dubai gaat', of 'even moet sparen voor die nieuwe auto'. Nee, het gaat vele malen verder: "Mensen met een hoge opleiding leven gemiddeld 6 à 7 jaar langer en brengen 16 à 17 jaar langer in goede gezondheid door dan mensen met een lage opleiding," schrijven Ineke Palm en Sandra Beckerman. "De ongelijkheid heeft ook een kleur: er zijn grote verschillen naar etnische afkomst, mensen met een migrantenachtergrond (waaronder vluchtelingen) zijn minder gezond." (3)
En hoewel veel mensen in Nederland geloven dat de tijd van verschillende sociaal-economische klassen achter ons ligt, zijn die klassen er wel degelijk - en hebben ze hun eigen (culturele) identiteit. Anja Meulenbelt legt uit: "Het is niet meer Jan met de pet tegenover de directeur met de hoed, we verbergen veel van die verschillen. Maar toch weet iedereen wat bij hoog en bij laag hoort. Automatisch schat iedereen mensen in: volgens taal, smaak, kleding, manieren." (4)

We kunnen niet anders dan vaststellen, dat er in Nederland een klasse van armen bestaat. En we mogen niet doen alsof deze mensen dit aan zichzelf te wijten hebben, of omdat ze lui zijn. In 2016 liepen 203.000 werkenden risico op armoede, zegt het armoedefonds. (5)
En de armoede ontsnappen door slim te zijn is vele malen makkelijker gezegd dan gedaan. Meulenbelt: "De dagelijkse zorgen van mensen die krap zitten, of met schulden kampen, nemen het overgrote deel vanhun energie en hun vermogen om rustig na te denken in beslag. Ga bij jezelf na: je zit in de stress en wat doe je? Je vergeet welke dag het is, je laat je sleutels liggen, je weet niet meer waar je de auto hebt geparkeerd." (6)
Meulenbelt constateert dat er sinds de jaren '80 een dedain wordt gecultiveerd jegens de mensen die minder te besteden hebben: "Met de invoering van het thatcherisme ontstond een akelige maar wijdverbreide trend, een trend om iedereen die niet behoort tot de welvarende middenklasse weg te zetten als lui en dom, en wie geen werk heeft als profiteur van de belastingcenten. Deze karikatuur wordt bevolkt door grofgebekte proleten vol tatoeages, zuiplappen, slonzige huisvrouwen, tienermoeders, werkschuw tuig en andere stereotypes." (7)
Terwijl Shell met een miljardenwinst nog steeds het handje ophoudt bij de overheid, worden mensen die knokken voor hun bestaan weggezet als profiteurs. Welkom in Nederland.

"We kunnen niet langer voorbijgaan aan de enorme economische pijn en ongerustheid die er op dit moment in ons land bestaan," schrijft Bernie Sanders in zijn boek. "(...) We kunnen armen en werklozen niet langer tot zondebok blijven maken." (8)
"Als economische groei niet gepaard gaat met economische herverdeling," stelt Meulenbelt, "dan wordt de kloof tussen de superrijken en de mensen die net wel of net niet kunnen rondkomen steeds groter. (9)

Zorgen voor onze ouderen

De eerste specifieke groep die Sanders uitlicht in zijn boek is de ouderen. De weg naar de ouderdom gaat in de VS niet altijd gepaard met comfort en zekerheid - en ook in Nederland is het geen Walhalla. In het artikel van Palm en Beckerman staat een tweetal grafieken (één met betrekking tot mannen, en één met betrekking tot vrouwen), waarin is af te lezen dat de gezondheid van mensen met alleen basisschool of VMBO al (ruim) voor de pensioengerechtigde leeftijd achteruitkachelt (10). Ook het Armoedefonds ziet in de aanloop naar het pensioen een risicogebied. Eén op de negen mensen tussen de 63 en 65 heeft het te stellen met een laag inkomen; er wordt gesproken over hongerjaren. "In geen enkele leeftijdsgroep is het aantal lage inkomens zo groot als onder bijna-pensionado's. Zij hebben de crisis het slechtst verteerd van iedereen, waardoor veel 55-plussers de tijd tot hun pensioen moeten uitzitten met een uitkering." (11)
Gezond en bemiddeld je pensioen ingaan is dus zeker niet voor iedereen weggelegd. En dan moet het ECHTE oud worden nog beginnen. Stel dat je in een verpleeghuis terechtkomt. "Teveel kwetsbare ouderen in verpleeghuizen krijgen structureel niet de zorg die zij zo hard nodig hebben. Door gebrek aan aandacht zijn teveel verpleeghuisbewoners veroordeeld tot een monotoon bestaan. Dit is een aantasting van hun grondrechten," schrijven Hugo Borst en Carin Gaemers in hun manifest 'Scherp op Ouderenzorg'. "Wij zien ook dat goede verpleeghuizen moeite hebben om niet door de bodem te zakken." (12)

Zorgen voor onze ouderen is ook zorgen voor onze beroepsbevolking. Bezuinigen op ouderenzorg, is bezuinigen op werkgelegenheid. Op banen.
"Het is waar dat de bezuinigingen in de zorg vaker vrouwen dan mannen treffen, op twee fronten," schrijft Anja Meulenbelt. "Het zijn vaker vrouwenbanen die verdwijnen. En het zijn vaker vrouwen die mantelzorg uitvoeren. Dat is een regelrechte verschuiving van betaald naar onbetaald werk. Het zijn ook vaker vrouwen die terechtkomen in 'precair' werk, in flexwerk, in deeltijdwerk met slechte voorwaarden, zonder uitzicht op verbetering. Maar het is duidelijk dat dit verhaal niet alleen over vrouwen gaat. Ook mannern die niet meer zeker zijn van hun baan en zich zorgen maken over de hypotheeklening, lijden onder dit systeem. En omdat een groot deel van de mannen en vrouwen samenleeft en van elkaar afhankelijk is, is het geen kwestie van wie er wint of wie er verliest: we verliezen allemaal, we verliezen samen." (13)
Uiteindelijk gaat de zorg voor onze ouderen dus om meer dan liefdadigheid, of een kostenpost. Het is een vitaal onderdeel van onze economie en onze samenleving.
"Als mensen oud worden, worden ze vaak broos en ziek. Ze zijn niet langer in staat om te werken en een inkomen te verdienen," constateert Bernie Sanders. Direct naarna neemt hij stelling. "In een beschaafde samenleving heeft de oudere generatie - de mensen die ons hebben opgevoed - het recht om hun resterende jaren in waardigheid en veiligheid door te brengen. Voor miljoenen ouderen in ons land is dat vandaag de dag zeker niet het geval. Dat moeten we veranderen." (14)

Mensen met een beperking

Naast ouderen bevinden zich ook mensen met een (arbeids)beperking in de kwetsbare hoek. En Mark Rutte heeft het voor hen alleen maar moeilijker gemaakt. Eerst gooide hij de Sociale Werkplaatsen op slot, en creëerde er feitelijk een sterfhuisconstructie voor. Mensen die daar voorheen een veilig en zinnig arbeidszaam onderkomen vonden, vinden nu geen aansluiting op de 'reguliere' arbeidsmarkt en dreigen veroordeeld te worden tot een leven lang in de bijstand.
Vervolgens werd voor WaJongers de uitkering verlaagd met zo'n zestig euro per maand. Voor sommige huishoudens staat dat gelijk aan TWEE WEKEN BOODSCHAPPEN.
En, mocht je er nog steeds niet van overtuigd zijn dat Mark Rutte minder om mensen met een beperking geeft, dan om zijn vrindjes bij Shell: hij wil ook nog eens het minimumloon niet meer laten gelden voor mensen met een arbeidsbeperking. De boodschap is duidelijk: voor Mark Rutte zijn mensen met een beperking minderwaardig.

De 21-jarige Noortje van Lith neemt dit niet. Zij heeft een brief geschreven aan de premier, waarin ze haar bezwaren tegen dit plan uiteenzet.
"Ik en velen met mij volgen een opleiding die een ieder zonder beperking ook volgt maar wij, mensen met een beperking, moeten dan maar hopen dat wij volledig betaald gaan worden door onze werkgever," schrijft ze. "(...) Naast het idee om mensen met een beperking onder het minimumloon te betalen, kunnen we ook nog eens minder aanspraak maken op een pensioen of een arbeidsongeschiktheidsverzekering." (15)
Op een bijeenkomst van 'Wij Staan Op' in Hilversum, sprak Naomi Doevendans. "Wij gaan er financieel zwaar op achteruit," zei ze. "Maar ook geestelijk zullen we hier kosten voor moeten dragen. Weer worden we gezien als kostenplaatje en in het ergste geval worden we gedwongen om op ‘speciale’ plekken te gaan werken, ver buiten het straatbeeld. We zouden weleens een last kunnen zijn." (16)
Zijn we werkelijk zo diep gezonken, dat we onze medemensen zien als minderwaardig en als last? Ik hoop het niet. Als beschaafd land moeten we beter kunnen.

Verantwoordelijk voor vluchtelingen

In het rijtje van ouderen en mensen met een beperking, lijken vluchtelingen in eerste instantie wellicht een vreemde eend in de bijt. Maar, gevlucht van huis en haard, bevinden zij zich (ook sociaal-economisch) niet in de meest riante positie denkbaar. Palm en Beckerman geven aan: "De ongelijkheid heeft ook een kleur: er zijn grote verschillen naar etnische afkomst, mensen met een migrantenachtergrond (waaronder vluchtelingen) zijn minder gezond." (17)

Nederland heeft zich in de eenentwintigste eeuw, als bondgenoot van de VS, tal van oorlogen laten inrommelen. Soms beperkte dit zich tot politieke steun, soms werd er een actieve militaire bijdrage geleverd. "Van de groter(re) partijen sprak enkel de SP zich uit tegen zowel de missies in Afghanistan, als die in Irak, Mali en Syrië," schrijven Sadet Karabulut en Jip van Dort in hun pamflet 'Permanente Oorlog', "soms met steun van een enkele andere partij." (18)
Volgens Stichting Vluchteling telt Afghanistan 1,5 miljoen, Irak 3,2 miljoen, Syrië 6,3 miljoen en Mali 37.000 ontheemden - mensen die op de vlucht zijn in eigen land. (19) De mensen die deze landen ontvluchten moeten daar nog bij worden opgeteld - en relatief een handjevol ervan bereikt Europa, alwaar de infame Turkije-deal hen heeft doen vastlopen. "Door de Turkije-deal en het sluiten van de grenzen zitten tienduizenden vluchtelingen vast in Griekenland en Servië. Vluchtelingenkampen zitten overvol en velen – ook alleenreizende kinderen – slapen in verlaten gebouwen, zonder enige vorm van hulp." (20)
Uiteindelijk waren er eind 2017 maarliefst 68,5 miljoen mensen op de vlucht, van wie 651.250 bescherming aanvroegen in een EU-land. In Nederland vroegen er 14.716 mensen asiel aan in 2017. (21)
Op de vlucht voor geweld dat - mede dankzij de steun van Nederland - bestaat. Dat schept een zekere verantwoordelijkheid. "In plaats van nog meer geweld hebben de landen, waar de VS en hun bondgenoten de ene na de andere luchtaanval hebben uitgevoerd, vooral behoefte aan humanitaire hulp," stellen Karabulut en Van Dort. "Het is onacceptabel en hypocriet dat coalities van bereidwilligen wel bereid zijn biljoenen dollars te besteden aan zinloze oorlogvoering, maar dat keer op keer onvoldoende tegemoet wordt gekomen aan hulpverzoeken van de Verenigde Naties, die een fractie van de kosten van de War on Terror bevatten." (22)
Ja, als we flink genoeg zijn om oorlog te voeren, moeten we ook flink genoeg zijn om een klein deel van die kosten te besteden aan hulp. En flink genoeg zijn om die 0,02% van de vluchtelingen die bij ons een veilig heenkomen zoekt, op te nemen in onze gemeenschap.

Maar kun je fatsoen en verantwoordelijkheid verwachten van een regering die multinationals boven mensen plaatst? Die mensen vooral ziet als kostenposten; als last? Ik ben bang van niet. Rijke VVD'ers houden vluchtelingen het liefst op afstand; zo bleek tijdens de 'vluchtelingencrisis' van 2015.
"Negen van de tien grootste Nederlandse steden plaatsten hun noodopvanglocaties in arme wijken," is te lezen in een achtergrondartikel op SP.nl, "Tegelijkertijd werd in de rijke Haagse wijk Benoordenhout de komst van een azc (asielzoekerscentrum) tegengehouden door de VVD, die dit voornemen 'onbespreekbaar' noemde. In Oudenbosch kochten rijke buurtbewoners een stuk grond op om te voorkomen dat er 750 vluchtelingen geplaatst werden. In Den Helder kochten bewoners van een villawijk een pand aan om te voorkomen dat er 16 vluchtelingenkinderen geplaatst zouden worden door het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA)." (23)
De boodschap is duidelijk: multicultureel samenleven is voor de arbeidersklasse; de villawijken moeten wit blijven. En, alsof dat nog niet genoeg is, zal de VVD er constant op blijven hameren dat de aanwezigheid van vluchtelingen onwenselijk is. Toenmalig fractievoorzitter Halbe Zijlstra beweerde in 2015 dat vluchtelingen naar Nederland kwamen voor borstvergrotingen en gebitscorrecties. In 2018 zei minister van Buitenlandse Zaken, Stef Blok, ondermeer dat vreedzaam multicultureel samenleven niet mogelijk is. VVD'er Klaas Dijkhoff wil dat oorlogsvluchtelingen na 5 jaar 'automatisch' worden teruggestuurd. En dan is er de constante riedel van diverse VVD'ers in wisselend scherpe bewoordingen dat statushouders 'onze' sociale woningen en uitkeringen opsouperen (erbij verzwijgend dat de VVD zelf verantwoordelijk is voor de afbraak van de sociale woningbouw en het uithollen van de sociale woningbouw).
Met hun onttrekking aan de multiculturele samenleving en hun waarschuwingen voor 'het zwarte gevaar' maakt de VVD zich schuldig aan het uithollen van draagvlak voor opvang van vluchtelingen. En zonder draagvlak kunnen er hele nare dingen gebeuren als er ergens noodopvang moet worden geboden.

"Het is ook beter voor de vluchtelingen zelf. In kleinschalige opvanglocaties kunnen zij hun trauma’s verwerken en een begin maken met het opbouwen van een nieuw leven," staat er in eerdergenoemd achtergrondartikel. (24)
"(...) vluchtelingen die nog in de procedure zitten, zouden op basis van de draagkracht van een gemeente moeten worden opgevangen. De draagkracht wordt berekend aan de hand van het inwonertal en het gemiddelde inkomen van een gemeente. Zo krijgt elke gemeente een wettelijk verplichte taakstelling, waardoor ook rijke gemeenten genoodzaakt zijn om opvangplekken te creëren." (25)
Zolang er geen einde aan de oorlog gemaakt wordt, zullen er vluchtelingen blijven. En die komen ook hier. Die zullen we - linksom of rechtsom - moeten opvangen. "Daartoe is de inzet van heel Nederland nodig. Niet alleen van de arme, maar zeker ook van de rijke gemeenten. Niet alleen van Dokkum, maar ook van Wassenaar." (26)

Solidariteit

Ouderen. Mensen met een beperking. Vluchtelingen. Hardwerkende Nederlanders. Uiteindelijk zitten we in hetzelfde schuitje. Het schuitje waarin multinationals gepamperd worden, en waarin de kosten voor de samenleving - zorg, milieu, voorzieningen - worden afgewenteld op de mensen met een steeds bescheidener beurs. Een bedrijf als Shell maakt een winst van 13 miljard - maar veel mensen ploeteren nog steeds. En toch zijn Mark Rutte en zijn companen eerder genegen Shell een handje toe te steken dan de mensen die het nodig hebben.
"Hier gaat het om: dat het goed zou gaan met 'de economie' betekent niet dat het ook goed gaat met de mensen," legt Anja Meulenbelt uit. "Om de eenvoudige reden dat er niet bij verteld wordt wie er van 'de economie' profiteert, en wie niet." (27)

De VVD mag de bijstandsgerechtigde en de vluchteling graag wegzetten als profiteur. Maar de echte profiteurs zijn de grote bedrijven, die zich onttrekken aan de verantwoordelijkheid voor de samenleving, en hun handje ophouden bij de regering.
"Is dit de wereld die we voor ogen hebben?" Vraagt Meulenbelt zich af. "Met zoveel ongelijkheid? Met zoveel onzekerheid voor een groot deel van de bevolking? Willen we voor onze kinderen een toekomst waarin ze met hun ellebogen moeten werken om aan de bak te komen? Waarin een minieme groep steeds rijker wordt, en de gewone bevolking steeds meer moet inleveren?" (28)
Ik mag hopen van niet. Het is in ieder geval niet de wereld die ik voor ogen heb. En met mij heeft ook Bernie Sanders een andere samenleving voor ogen.
"Een werkelijk grote natie is een natie die is gevuld met mededogen en solidariteit." (29)

1, 8, 14, 29. Sanders, B., Onze Revolutie - een toekomst om in te geloven, Starfish Books 2016; vertaling Menno Grootveld 2018

2, 5, 11. BRON: Armoedefonds; https://www.armoedefonds.nl/armoede-in-nederland

3, 10, 11, 17. Palm, I. en Beckerman, S., Ongelijkheid in gezondheid, willen we er echt iets aan doen?, JOOP 2016; https://joop.bnnvara.nl/opinies/ongelijkheid-gezondheid-willen-we-er-echt-iets-aan

4, 6, 7, 9, 13, 27, 28. Meulenbelt, A., Feminisme - terug van nooit weggeweest, EPO 2015

12. Borst, H. en Gaemers, C., Scherp op Ouderenzorg (manifest); https://www.scherpopouderenzorg.nl/

15. Van Lith, N., via Facebook; https://www.facebook.com/photo.php?fbid=2118199074862114&set=a.555433097805394.145401.100000161262526&type=3

16. Doevendans, N., Zijn wij het waard? (toespraak), SP Hilversum, 2018; https://hilversum.sp.nl/nieuws/2018/06/zijn-wij-het-waard

18, 22. Karabulut, S. en Van Dort, J., Permanente Oorlog - waarom de oorlog tegen het terrorisme beëindigd moet worden, SP 2018

19, 20. BRON: Stichting Vluchteling; https://www.vluchteling.nl/waar-we-werken

21. BRON: Vluchtelingenwerk Nederland; https://www.vluchtelingenwerk.nl/feiten-cijfers/cijfers

23, 24, 25, 26. (auteur onbekend), Ook Wassenaar moet vluchtelingen opvangen, SP 2018; https://sp.nl/achtergrond/ook-wassenaar-moet-vluchtelingen-opvangen