Veenendaal

opoffering

Ooit had ik besloten dat mijn tiende Overdenking mijn laatste zou zijn. En dat hierin de kruisdood van Jezus centraal zou staan. Dat moment is nu aangekomen.

Elk jaar, vlak voor Pasen heb ik sinds 2007 een Overdenking geschreven over Socialistische waarden in het Nieuwe Testament. Elk jaar, successievelijk, aan de hand van een ander thema.
Marktwerking, geloof versus solidariteit, de scheiding tussen kerk en staat, zonde en oordeel, antikapitalisme, diversiteit, het opium van het volk, emancipatie, onvolmaaktheid... negen artikelen waarin een Socialistische lezing van de lessen van Jezus van Nazareth en de vroege christenen naar voren komt.
Nu, bij nummer tien, komt hieraan een einde.

In al deze artikelen stonden Jezus' lessen centraal. Deze hebben uiteraard waarde voor christenen - maar ook buiten de christelijke geloofssfeer vinden veel mensen hierin inspiratie om goede dingen te doen.
Veel christenen, echter, hechten evenveel of meer waarde aan de dood (en veronderstelde weder-opstanding) van Jezus als aan zijn lessen. Zijn lijden en sterven is onmisbaar in hun geloofsdoctrine ~ en het zou raar zijn om dat hier niet of nauwelijks aan bod te laten komen. Temeer omdat deze artikelen traditiegetrouw in de 'Stille Week' verschijnen - de week waarin christenen stilstaan bij de gebeurtenissen tijdens de laatste dagen van Jezus.
Laat daarom de apotheose van Jezus' tijd op aarde ook de thematische apotheose van de jaarlijkse Overdenkingen zijn...

In de vier Evangeliën in het Nieuwe Testament is te lezen hoe Jezus, na een rondreis door Israël, verraden werd door zijn leerling Judas, gevangen werd genomen, een oneerlijk proces onderging, werd gemarteld en geëxecuteerd middels kruisiging.
"Toen wist Jezus dat alles was volbracht, en om de Schrift geheel in vervulling te laten gaanzei hij: 'ik heb dorst.' Er stond daar een vat zure wijn; ze staken er een majoraantak met een spons in en brachten die naar zijn mond. Nadat Jezus ervan gedronken had zei hij: 'het is volbracht.' Hij boog zijn hoofd en gaf de geest." (Joh. 19:28-30)

Of zijn dood onderdeel was van een 'goddelijk plan', en of hij nadien uit de dood terugkwam, is een kwestie van geloof. Waarom Judas hem verried is onderwerp van speculatie. Het enige wat we weten, ervanuitgaande dat het verhaal een historische kern van waarheid bevat, is dat het religieuze en politieke gezag hem uit de weg wilde ruimen omdat hij de gevestigde orde tartte.
Een algemeen aanvaarde veronderstelling onder christenen is dat Jezus, door middel van zijn kruisdood, alle zonden van de wereld op zich nam en algehele vergeving mogelijk maakte. Hij offerde zich, zogezegd, op.
"Want God had de wereld zo lief dat hij Zijn enige zoon heeft gegeven, opdat iedereen die in hem gelooft niet verloren gaat, maar eeuwig leeft. God heeft Zijn zoon niet naar de wereld gestuurd om een oordeel over haar te vellen, maar om de wereld door hem te redden." (Joh. 3:16, 17)

Wie de evangeliën leest, kan twee rode draden herkennen in het leven van Jezus. De eerste is een spanning met de autoriteiten. Al vanaf zijn geboorte zaten de gezagsdragers hem op de hielen (Mat. 2). De tweede is opoffering. Uiteraard vond de ultieme opoffering plaats aan het kruis - maar vele malen daarvoor zien we Jezus een opoffering doen of daartoe oproepen. Zo waste hij op eigen initiatief de voeten van zijn leerlingen in Johannes 13:3 ~ een taak die ondergeschikten toebedeeld kregen. In Mattëus 14:15-21 is te lezen dat Jezus zijn leerlingen opriep hun rantsoen op te offeren, om een mensenmassa te voeden.
En, de kern van mijn overdenkingen is uiteindelijk Jezus' oproep om een stukje van je eigen comfort in te leveren, zodat een ander (ook) kan bestaan: "alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan." (Mat. 25:40)

De opoffering die Jezus van zijn volgelingen vroeg, kon erg ver gaan. Op enig moment vroeg hij hen zelfs te breken met hun families: "wie meer van zijn vader of moeder houdt dan van mij, is mij niet waard. Wie meer houdt van zijn zoon of dochter dan van mij, is mij niet waard." (Mat. 10:37, 38)
Dat is een opmerkelijke eis van de vredestichter - die heden ten dage vooral wordt opgelegd in sektes, zoals de Westboro Baptist Church. Ik heb geen idee waarom Jezus dit eiste, en geen dominee heeft mij ooit uitleg gegeven over deze passage.
Het is niet uitgesloten dat het breken met je gemeenschap noodzakelijk was wanneer je wilde toetreden tot Jezus' beweging. Immers, de autoriteiten zaten hem constant op de hielen, en contact met je sociale omgeving kon gevaar opleveren. Voor hen, voor jezelf, en voor de beweging.
Dat blijkt bijvoorbeeld uit het noodlot dat Jezus' vriend Lazarus onderging. "De hogepriesters beraamden intussen een plan om ook Lazarus te doden, omdat hij er de oorzaak van was dat veel Joden bij Jezus kwamen en in hem gingen geloven." (Joh. 12:10, 11)
En dat gevaar is wellicht ook de reden geweest, dat Jezus voorzag wat Petrus zou doen bij zijn gevangenneming: "Ik verzeker je: juist jij zult me vannacht, nog voor de haan tweemaal gekraaid heeft, driemaal verloochenen." (Marc. 14:30)

Na een lang kat-en-muisspel tussen de Jezusbeweging en de autoriteiten, is Jezus uiteindelijk opgepakt en vermoord. Misschien om de zonden van de wereld op zich  te nemen, misschien om te voorkomen dat zijn vrienden verder vervolgd werden, misschien omdat hij het vluchten simpelweg moe was. Maar wat de reden ook was: hij offerde zijn leven.

De tragedie van Jezus van Nazareth is in de moderne geschiedenis verscheidene malen gespiegeld.
Mahatma Ghandi (1869-1948) offerde zich op voor het Indiase volk. Door stil verzet. Door hongerstaking. En door drie fatale kogels in zijn borst.
Sofie Scholl (1921-1943) offerde zich op door haar verzet tegen de nazi's. Door pamfletten te verspreiden. Door haar kameraden niet te verlinken. En door te eindigen onder de guillottine.
Steve Biko (1946-1977) offerde zich op voor de zwarte bevolking van Zuid Afrika. Door met gevaar voor zijn vrijheid en zijn leven zich uit te spreken tegen het apartheidsregime, en zijn volk in woord en daad te ondersteunen. Door als banneling te leven. Ook hij werd, net als Jezus, gearresteerd en door 'het gezag' gedood.
Ook Nelson Mandela (1918-2013) offerde zich op voor zijn volk. Zijn leven is hem weliswaar niet ontnomen door het apartheidsregime, maar het kostte hem zijn vrijheid. Van 1964 tot 1990 zat hij gevangen - een groot deel van die tijd op Robbeneiland.

Zomaar enkele voorbeelden... nee, niet zomaar...
Heel bijzondere voorbeelden, van mensen die grote offers brachten omwille van het Grote Goed. Zijn verdienen ons respect. Onze eerbied.
Maar, hoewel veel vrouwen en mannen enorme offers brengen ten gunste van de mensheid en de wereld, kan en mag dat niet van iedereen worden verwacht. Dat hoeft ook niet, en dat moeten we ook niet willen. De wereld wordt er niet beter op, als ieder goed mens dood of gevangen is.
Kleinere offers zijn meer dan welkom. Als iedereen bijdraagt, geef je niet alleen, maar ontvang je ook. Dan is - bij wijze van spreken - een klein rantsoen voldoende om een menigte te voeden. En dat is de essentie van Solidariteit: elkaar wat gunnen, zodat we het allemaal goed hebben.
En laat dat de moraal zijn: "alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan." (Mat. 25:40)

EEN GOEDE PASEN TOEGEWENST