Veenendaal

Een Goed Mens

Nee, Sokrates, een immoreel leven geeft een mens meer mogelijkheden, meer vrijheid en meer macht, als die immoraliteit maar ver genoeg wordt doorgevoerd.
Thrasymachos

Het begin van 'De Ideale Staat' beschrijft hoe Plato's leermeester Sokrates na een bezoek aan een festival wordt uitgenodigd door een paar vrienden om te discussiëren. Ze raken in gesprek over de vraag wat nu precies een goed mens is. Maar welke stelling er ook geponeerd wordt, Sokrates weet telkens een paar kleine kanttekeningen te plaatsen ~ en uiteindelijk wordt de gehele stelling ontkracht.

Foto: Jan Breur

Plato anno nu...

Het is een goede gewoonte aan het worden. Een stukje verdieping in het politieke laagseizoen. Ook dit jaar zal er weer een artikelenreeks verschijnen, aan de hand van een bepaald thema.

De ethiek van het kapitaal

De filosofen hebben de wereld tot dusver slechts geïnterpreteerd; nu komt het erop aan haar te veranderen.
Karl Marx, 1818-1883

Volgens econoom Arnold Heertje (1934) is economie "de verdeling van goederen en diensten; nu en in de toekomst". Dat maakt de economie tot een uiterst ethisch fenomeen: het draait niet zozeer om omzetmaximalisering - zoals vaak wordt aangenomen, maar om verdelingsvraagstukken. Wie iets zinnigs over de economie wil zeggen heeft meer aan een moreel compas dan aan een rekenmachine.

Eerlijk zullen we alles delen...

De gemeenschap die armoede noch rijkdom heeft rust altijd op de edelste beginselen.
Plato 427-347 vc.

Het spel 'Monopoly' (Parker Brothers, 1935) is een basale, en ~ voor zover mijn kennis en voorstellingsvermogen reiken ~ de meest ideaaltypische simulatie van de vrije markt. De regels zijn vrij bekend: elke speler begint met eenzelfde startkapitaal, en naarmate het spel vordert doet zij investeringen om zoveel mogelijk geld te verdienen.

De waarde van Arbeid

Een goede baan is meer dan alleen een salaris. Een goede baan bevordert zelfstandigheid en discipline, en draagt ​​bij aan de gezondheid van de gemeenschap. Een goede baan is een middel om te zorgen voor de gezondheid en het welzijn van uw gezin, om een ​​huis te bezitten, en te sparen voor uw pensioen.
James H. Douglas, junior

Iedereen die voor een ander werkt, ontvangt minder dan dat hij of zij waard is. Als het er zo staat lijkt het misschien schokkend, maar je werk- of opdrachtgever wil winst maken op de vrucht van jouw arbeid.

Kapitaal en Vrijheid

Geld heeft maar een klank: die van de vrijheid.
Coco Chanel, 1883-1971

Op de 'markt' worden commoditeiten in de vorm van goederen, arbeid, vaardigheid, uitgeruild (veelal tegen geld), met als doel om de handelende partijen voordeel op te leveren.
Hoewel het ondenkbaar, onwenselijk en onmogelijk is dat er geen overheidsbemoeienis is met de markt, is het (soms misplaatste) idee dat de markt zoveel mogelijk moet worden vrijgelaten wel dominant onder machthebbers in de eenentwintigste eeuw.

Om de één of andere reden wordt de vrijheid van de markt sterk vereenzelvigd met de vrijheid van de mens. Waarom is dat toch? En klopt dit eigenlijk wel?

Spelregels van de vrije markt

Het punt is, dames en heren, dat hebzucht, bij gebrek aan een beter woord, goed is.
Uit "Wall Street"; 20th Century Fox, 1987

Goederen, kennis, vaardigheid, tijd en inspanning zijn zaken die tegen elkaar uitgeruild (kunnen) worden, aldanniet met tussenkomst van geld. Met een moeilijk woord ~ want daar hou ik van: commoditeiten. De plek (zowel fysiek als overdrachtelijk) waar deze uitruil of handel plaatsvindt, noemen we markt.

De markt kan (algelang naar wens) in oplopende mate (bij)gestuurd worden door de overheid, maar in de wereld anno nu ~ en zeker de westerse wereld ~ kennen we in zeer hoge mate een vrije markt; overheidssturing wordt (in naam) zoveel mogelijk vermeden.

De Economie versus Het Individu

Kapitalisme is het verbazingwekkende geloof dat de meest verdorven der mensen de meest verdorven dingen zullen doen voor het hoogste goed van iedereen.
John Maynard Keynes, 1883-1946

We hebben allemaal gezien hoe de verschillende markten met elkaar in verbinding staan. Toen de IJslandse financiële sector omviel, vielen de Noord-Amerikaanse en Europese financiële sectoren ook. De huizenmarkt en de automarkt kwamen al gauw in de problemen; alsmede de overheden van verschillende landen, provincies en gemeenten. De bouw raakte in het slop, en nu is de zorg aan de beurt.
Waarom zijn Keynes en zijn ideeën dan zo taboe in zoveel politieke kringen?

Micro- en Macro-economie

 Al het voedsel dat Egypte voortbrengt in de goede jaren die straks aanbreken, moet worden verzameld. U moet erop toezien dat er in de steden graan wordt opgeslagen, en dat graan moet zuinig worden bewaard. Uit die voedselvoorraad kan het land dan putten in de zeven jaren van hongersnood die het te wachten staan.
Genesis 41:35, 36

In de afgelopen drie episodes heb ik steeds gebruik gemaakt van het voorbeeld van de melkhandelaar. Je verkoopt een kan melk en krijgt er de waarde voor een brood van terug.
Stel echter, dat je koe minder melk geeft. Dat houdt in dat jouw inkomsten achteruit gaan - omdat je minder melk hebt om te verkopen. Zolang je koe minder melk geeft, moet je het met minder brood stellen - en zodra je koe weer 'op volle toeren draait', heb je meer geld te makken; dus meer brood te eten. Zo simpel kan het zijn, in de micro-economie.

Schaarste

Het enige wat wij tekort komen, is schaarste.
LeukeSpreuk.nl

Goederen en diensten (tijd en energie) kun je inruilen als commoditeiten; zaken van waarde. Zo kun je bijvoorbeeld een kan melk inruilen tegen (de waarde) van een brood.

Stel je nu eens voor dat de koeien in de wijde omtrek geen melk meer gaven ~ met uitzondering van jouw koe. Dan zou je, door de zeldzaamheid van de melk, zo maar eens twee of zelfs drie broden kunnen vragen voor een enkele kan. Omdat iets moeilijker te krijgen is, stijgt de waarde. Dat is het principe van schaarste.